Tímarit lögfræðinga - 01.04.2013, Side 27


verður að gæta að því að eftir gögnum málsins leitaði áfrýjandi ekki eftir
því að taka á leigu frá stefnda bifreið, sem sá síðarnefndi átti þá þegar,
heldur valdi áfrýjandi bifreiðina og samdi um kaup hennar, þar á meðal
um verð og greiðslukjör, án þess að stefndi kæmi þar nærri. Þegar þetta allt
er virt verður að líta svo á að stefndi hafi í raun veitt áfrýjanda lán til kaupa
á bifreið, sem stefndi kaus í orði kveðnu að klæða í búning leigusamnings
í stað þess að kaupa af áfrýjanda skuldabréf, sem tryggt væri með veði í
bifreiðinni. Af þessum sökum verður lagt til grundvallar að hér hafi verið
um að ræða lánssamning í skilningi VI. kafla laga nr. 38/2001.“
Hæstiréttur komst að sömu niðurstöðu í máli nr. 153/2010 með
sambærilegum rökstuðningi. Niðurstaða Hæstaréttar í tilvitnuðum
dómum um skýringu á hugtakinu „lánsfé“ í skilningi 13. gr. og 14.
gr. vxl. er í fullu samræmi við áralanga dómaframkvæmd í fjár-
munarétti þess efnis að ekki skipti máli hvaða nafn menn gefa gern-
ingum sínum heldur hvert sé raunverulegt inntak þeirra.37 Í því
skyni að greina eðli samninganna réði orðalag þeirra ekki úrslitum
heldur það hvert taldist vera raunverulegt eðli samninganna. Við
túlkunina horfir Hæstiréttur til hugtaksskilgreininga láns- og leigu-
samninga og kemst að þeirri niðurstöðu, að kaupleigusamningarnir
væru lánssamningar „klæddir í búning“ leigusamninga, eins og
það er orðað í dómunum. Nánar tiltekið eru þau atriði, sem Hæsti-
réttur lítur til, þessi: (1) Hugtakanotkun í samningunum benti sum-
part til þess að um lán væri að ræða. (2) Samningarnir báru vexti
sem á engan veginn við í leigusamningum, eins og það er orðað í
dómunum. (3) Ákvæði samninganna um uppgjör við slit þeirra
voru ekki talin samrýmast reglum um uppgjör við slit leigusamn-
inga.38 (4) Gengið var út frá því í samningunum að einstaklingarnir,
sem um ræddi, yrðu eigendur bifreiðanna, í öðru tilvikinu án sér-
stakrar greiðslu en í hinu tilvikinu gegn greiðslu á kr. 1.000 eftir að
hafa innt af hendi mánaðarlegar afborganir af samningunum.39 (5)
37 Sjá t.d. Eyvindur G. Gunnarsson: „Um gengistryggð lán og verðtryggingu“, bls. 340.
38 Þessi nálgun Hæstaréttar er í samræmi við viðteknar skoðanir fræðimanna. Á blaðsíðu
31 í riti sínu Leiguréttur I bendir Páll Sigurðsson t.a.m. á að ef samið hefur verið um að
leigutaki skuli greiða leigugjald fyrir allan leigutímann, enda þótt hið leigða farist áður en
honum er lokið, kunni það að benda til að þar sé fremur um að ræða „dulbúin“ kaup held-
ur en leigusamning.
39 Í grein Páls Sigurðssonar, „Fjármögnunarleiga (Financial Leasing)“, segir orðrétt á
blaðsíðu 153: „Gera verður skýran mun á eiginlegri fjármögnunarleigu (eins og hún tíðkast
hér á Norðurlöndum) annars vegar og svokallaðri „kaupleigu“ eða „leigukaupum“ (e.
„purchase leasing“) hins vegar. Í „kaupleigu“ er svo um samið, að „leigjandinn“ geti sjálf-
krafa orðið eigandi leigumunar, þegar samanlagðar „leigugreiðslur“ hans hafa náð tilskil-
inni upphæð, enda verði þá það fé, sem hann hefur þegar greitt í „leigu“, hluti kaupverðs-
ins (eða jafngildi því öllu). Leigukaup af þessu tagi eru í raun réttri ekki annað en „dulbú-
in“ afborgunarkaup og ættu því að hlíta réttarreglum um afborgunarkaup, eftir því sem
við verður komið.“