Tímarit lögfræðinga - 01.04.2013, Page 64


4.4 Samantekt og hugleiðingar um fordæmisgildi gengistryggingardóma
Hæstaréttar
Dómsúrlausnir Hæstaréttar binda aðeins þá sem aðilar voru að því
máli sem dæmt var hverju sinni. Hvað sem því líður er ljóst að dóm-
ar Hæstaréttar í hinum svonefndu gengistryggingarmálum hafa
víðtæka skírskotun og verulega þýðingu þegar reynir á samsvar-
andi álitaefni í öðrum málum.
Þó má færa rök fyrir því að fordæmisgildi dóma Hæstaréttar í
þessum málum sé nokkuð breytilegt. Dæmi um dómsúrlausnir
Hæstaréttar sem telja verður í hópi „sterkra“ fordæma eru dómar
Hæstaréttar 16. júní 2010 í málum nr. 92/2010 og 153/2010. Kemur þá
bæði til að Hæstiréttur var í báðum málunum skipaður fimm dóm-
urum er komust að samhljóða niðurstöðu auk þess sem telja verður
að hin lagalegu rök, sem ráða niðurstöðunum, séu sannfærandi og
dómarnir vel rökstuddir. Hið sama má segja um þau dómafordæmi
Hæstaréttar þar sem því er slegið föstu að VI. kafli vxl. gildi jöfnum
höndum um lán til einstaklinga og lögaðila og að lengd lánstíma og
tilgangur lántöku skipti ekki máli þegar metið er hvort viðkomandi
lánssamningur fellur undir gildissvið nefnds kafla, sbr. t.d. dómar
Hæstaréttar 14. febrúar 2011 í málum nr. 603/2010 og 604/2010.
Sama á við um þá dóma Hæstaréttar þar sem deilt hefur verið
um lánsskuldbindingar þar sem orðalag skuldbindingarinnar er
með þeim hætti að fjárhæðir hinna erlendu mynta eru tilgreindar
sérstaklega enda þótt vísað sé til jafnvirðis þeirra í íslenskum krón-
um, sbr. mál nr. 520/2011, 551/2011, 552/2011, 524/2011 og 50/2012.
Niðurstaðan í öllum málunum varð sú að um væri að ræða lán í
erlendri mynt eða myntum þrátt fyrir að samningarnir bæru með
sér að lánsfjárhæð hefði verið greidd lántaka í íslenskum krónum
og endurgreiðslur hennar ættu að fara fram í sömu mynt. Í tilvikum
sem þessum hefur Hæstiréttur litið svo á að engum vafa geti verið
háð að viðkomandi lánssamningur hafi aðeins tekið til skuldbind-
ingar í þeim gjaldmiðlum sem þannig voru tilgreindir sérstaklega,
sbr. til hliðsjónar mál nr. 386/2012.
Halda má því fram með nokkrum rökum að þeir dómar Hæsta-
réttar, þar sem deilt hefur verið um lán, sem tilgreind voru sem jafn-
virði tiltekinnar fjárhæðar í íslenskum krónum sem skiptast skyldu
eftir ákveðnum hlutföllum í tvær eða fleiri erlendar myntir, séu ekki
eins sterk fordæmi og þeir dómar sem vísað er til hér að framan,
sbr. t.d. mál nr. 155/2011, 3/2012 og 66/2012. Kemur þá bæði til að
Hæstiréttur hefur á stundum klofnað í meiri- og minnihluta í af-
stöðu sinni til sakarefnisins auk þess sem niðurstöður dómanna eru
misvísandi að ákveðnu leyti.
Dæmi um það hversu „brothætt“ dómaframkvæmdin er að