Tímarit lögfræðinga - 01.04.2013, Page 65


þessu leyti er dómur Hæstaréttar 9. júní 2011 í máli nr. 155/2011 (Motor-
max). Málið var upphaflega flutt og að því loknu dómtekið í Hæsta-
rétti af fimm dómurum. Eftir að málið var dómtekið var, af ókunn-
um ástæðum, tekin sú ákvörðun að flytja málið að nýju og fjölga
dómurum í málinu úr fimm í sjö sem kváðu upp dóm í málinu. Ef
rýnt er í hvernig atkvæði féllu í málinu þá er ljóst að fjölgun dóm-
enda í málinu hafði úrslitaáhrif á þá niðurstöðu að lánið taldist vera
í íslenskum krónum.76 Ef dómur hefði verið lagður á málið eftir fyrri
málflutninginn, að því gefnu að afstaða dómenda hafi verið óbreytt
eftir að hafa hlýtt á síðari málflutning, hefði niðurstaðan orðið sú að
meirihluti réttarins (þrír dómarar) hefði komist að þeirri niðurstöðu
að lánið væri lögmætt erlent lán. Þó að sú skylda hvíli á dómurum að taka sjálfstæða afstöðu til
sakarefnis í viðkomandi máli og greiða atkvæði í samræmi við hana
er óhætt að segja að ákjósanlegt hefði verið að eining hefði verið
innan Hæstaréttar um eðli skuldbindingarinnar sem um var að tefla
í máli nr. 155/2011. Kemur þá bæði til að dómurinn hafði víðtækt
fordæmisgildi, og þar af leiðandi um gríðarlega fjárhagslega hags-
muni að tefla, auk þess sem samhljóða niðurstaða, með sannfær-
andi rökstuðningi, hefði að líkindum orðið til þess eyða að miklu
leyti þeirri óvissu sem fyrir hendi var um það hvaða skilyrði þurfa
að vera fyrir hendi til þess að skuldbinding teljist vera í íslenskum
krónum og hvaða innbyrðis vægi þau atriði hafa sem líta ber til.
Það sem hér hefur verið sagt ber þó ekki að skilja á þann veg að
fyrir hendi sé grundvallarágreiningur meðal hæstaréttardómara
um þá aðferðafræði sem rétt er að beita við mat á eðli lánsskuld-
bindinga sem orðaðar eru með þeim hætti að lán sé að jafnvirði til-
tekinnar fjárhæðar í íslenskum krónum sem skiptast skuli eftir
ákveðnum hlutföllum í tvo eða fleiri erlenda gjaldmiðla. Í tilvikum
sem þessum dugir orðalag skuldbindingarinnar ekki eitt og sér til
að komast að niðurstöðu, heldur þarf jafnframt að líta til annarra
atriða. Í þessu sambandi skiptir einkum máli hvernig aðilar samn-
ingsins hafi í raun efnt hann fyrir sitt leyti.
Það sem veldur því hins vegar að Hæstiréttur hefur, undir þeim
kringumstæðum sem hér hefur verið lýst, klofnað í afstöðu sinni er
76 Sjá einnig umfjöllun Helga Sigurðssonar í greininni: „Dómar Hæstaréttar í gengis-
tryggingarmálum“. Lögmannablaðið, 1. tbl. 2012, bls. 27-29.
 Í máli nr. 3/2012 (Háttur) varð niðurstaðan á hinn bóginn sú að um lán í erlendri mynt
væri að ræða þrátt fyrir að lánssamningurinn, sem þar var um deilt, væri í ýmsum atriðum
sambærilegur þeim og fjallað var um í máli nr. 155/2011. Í máli nr. 3/2012 var Hæstiréttur
skipaður sömu dómurum og dæmdu í máli nr. 155/2011 að því frátöldu að nýr dómari kom
inn í dóminn í stað eins dómara sem myndaði meirihluta í síðarnefnda málinu. „Nýi“
dómarinn í máli nr. 3/2012 myndaði þannig fjögurra dómenda meirihluta með þeim sem
voru í minnihluta í máli nr. 155/2011. Þannig má færa fyrir því gild rök að sá dómari sem
kom nýr inn í mál nr. 3/2012 hafi í raun ráðið úrslitum í málinu.