Tímarit lögfræðinga - 01.04.2013, Blaðsíða 91

8
um jafnrétti (lighedsprincippet) og meginreglu um rétt til heilsu (ret
til sundhed), sem birtist í ákvæðum laga um aðgang að heilbrigðis-
þjónustu. Loks telur hún heilbrigðisréttinn viðurkenna verndarþörf
sjúklinga (beskyttelsesbehov) auk þess sem innan heilbrigðisrétt-
arins gildi meginregla ábyrgðar heilbrigðisstarfsmanna (ansvars-
princip). Samandregið telur hún meginreglur heilbrigðisréttar ann-
ars vegar lúta að virðingu fyrir sjúklingnum en hins vegar að ábyrgð
heilbrigðisstarfsmanna og heilbrigðiskerfisins. Í Noregi er talið að frá því í upphafi níunda áratugar síðustu
aldar hafi átt sér stað ákveðin réttindavæðing heilbrigðisréttarins, en í kjölfar hennar í kringum 1990 telur Asbjørn Kjønstad að réttar-
svið heilbrigðisréttar hafi verið orðið til í Noregi, þar sem þá hafi
samtals verið birtar u.þ.b. 100 fræðigreinar og önnur verk, auk þess
sem u.þ.b. 10-12 fræðimenn sinntu réttarsviðinu að einhverju
marki.89 Kjønstad telur heilbrigðisrétt byggja á 12 meginreglum. Í
fyrsta lagi telur hann gilda þrjár meginreglur tengdar sjálfsákvörð-
unarrétti sjúklinga, faglegu sjálfstæði heilbrigðisstarfsmanna og
fjárveitingafrelsi þingsins og sjálfsstjórn sveitarfélaga (pasientens
autonomi, helsepersonells faglige selvstendighet, Stortingets bud-
sjettfrihet og det kommunale sevstyret). Í öðru lagi telur hann upp
þrjár meginreglur varðandi upplýsingar og samskipti, þ.e. rétt sjúk-
linga til munnlegra upplýsinga, rétt sjúklinga til aðgangs að sjúkra-
skrám og þagnarskyldu heilbrigðisstarfsmanna (rett til muntlig in-
formasjon, rett til innsyn i sykejournaler, helsepersonells taushets-
plikt). Næst telur hann þrjár meginreglur er varða meðferðina sjálfa,
eða meginreglurnar um rétt til meðferðar, faglegar starfsskyldur
heilbrigðisstarfsmanna og opinbert eftirlit (rett til at få behandling,
plikt til at utøve forsvarlig virksomhet, statens tilsyn og kontroll). Í
fjórða og síðasta lagi telur hann þrjár meginreglur gilda eftir að
meðferð lýkur, en það eru meginreglurnar um rétt til að kvarta, rétt
til bóta vegna tjóns og refsivernd sjúklinga (klagerett, rett til erstat-
ing, strafferettslige vern).90
Ekki eru þó allir á eitt sáttir um það að heilbrigðisréttur sé sjálf-
stætt réttarsvið sem slíkt. Danski fræðimaðurinn Helle Bødker
 Mette Hartlev: „Respekt og beskyttelse i sundhedsretten”, bls. 511-514.
 Asbjørn Kjønstad og Aslak Syse: „The Growth of Patients’ Rights in Norway“, bls.
271.
89 Asbjørn Kjønstad: Helserett, bls. 140. Þetta sjónarhorn er einnig tekið upp í Henry T.
Greely: „Some Thoughts on Academic Health Law“, bls. 395. Sjá einnig Asbjørn Kjønstad:
„Pasienters rettigeter – kontraktsrett eller forvaltningsrett?“ Í ritinu Anders Bratholm o.fl.
(ritstj.), Lov og frihet. Festskrift til Johs. Andenæs, Universitetsforlaget, Osló 1982, bls. 587-
602.
90 Asbjørn Kjønstad: Helserett, bls. 41-53. Sjá einnig Asbjørn Kjønstad: „Twelve main prin-
ciples in Norwegian health law“ Retfærd 2010, bls. 60-78.