Úrval - 01.12.1949, Blaðsíða 32

30
ÚRVAL
menn. Þetta viðhorf verður svo
að rótgróinni hugsunarvenju,
sem við forðumst að hrófla við.
Ef við erum nú svo óheppin að
tileinka okkur meira og minna
úreltar og rangar kenningar, er
auðsætt, að þvílíkur fróðleikur
færir okkur ekki nær hugsjón
sannleikans, heldur festir okk-
ur í kreddum. Lítil þekking þarf
raunar ekki að vera skaðsam-
leg, ef við gerum okkur þess
grein, hve lítil hún er, ef við
leitum sífellt að skýringum, sem
koma æ betur heim við reynsl-
una og prófum sérhverja kenn-
ingu með óhlutdrægri athugun
á staðreyndum eftir því, sem
geta okkar og aðstaða leyfir.
I þessu greinarkorni vildi ég
minnast á ýmsar kennisetning-
ar (dogmur), sem margir boða
sem óyggjandi sannleika, en eru
í reynd hæpnar tilgátur, eða
gilda á takmörkuðu sviði, en
ekki almennt.
Eyður í þekkinguna. Við skul-
um þá, í eitt sinn fyrir öll, gera
okkur ljóst, að þrátt fyrir allar
rannsóknir og allan þann grúa
af bókum og ritgerðum, sem um
mannlegt sálarlíf hafa verið rit-
aðar, vitum við enn tiltölulega
lítið um margt í fari mannsins,
sem okkur finnst mestu varða..
Þegar um er að ræða sálarlíf
barna og unglinga, verðum við
að vera þess minnug, að þar
eru ýmsar eyður í þekkingu okk-
ar, og við verðum að gera okk-
ur þess grein, hvort við’ fyllum
þessar eyður með óvissum
bráðabirgðatilgátum eða sann-
indum. Að vísu er rétt, að mikl-
ar framfarir hafa orðið á þessu
sviði síðustu áratugina. Rann-
sóknum á skynsemi og hæfileik-
um hefur miðað vel áfram, og
höfum við annan og fyllri skiin-
ing á þeim en feður okkar og
afar. En um skapgerðina gegn-
ir öðru máli. Þrátt fyrir aliar
rannsóknir vitum við satt að
segja oft sáralítið um, hvaða
skapgerðareinkenni mega teljast
eðlileg, æskileg eða ills viti, þegar
lítil börn eiga í hlut. Fljót og
fullkomin aðlögun barnsins að
kröfum fullorðna fólksins er ef
til vill ekki höfuðskilyrði heii-
brigðs andlegs og félagslegs
þroska mannsins á fullorðinsár-
unum, eins og flestir ganga að
sem vísu. Oft verður góður hest-
ur úr göldum fola.
Mælikvarðinn, sem er yfirleitt
lagður á skapgerð og félags-
þroska ungra barna, virðist vera
þessi: Hve mikið líkist barnið f ull-