Úrval - 01.12.1949, Blaðsíða 131
Hvernig uppgötvuðu Banda-
ríkjamenn atómsprenginguna
í Rússlandi ?
Framhald a£ 4. kápusíðu.
Bandarxkjanna byrja að stlga, og
helzt til mikið til að vísindamenn-
irnir gætu talið það eðlilegt. Eft-
ir að grunur væri vaknaður,
myndu hefjast eftirgrennslanir.
Vísindamennirnir myndu brátt
komast að raun um, að ekki hafi
verið um venjulega geimgeisla-
aukningu að ræða, því að annars
hefðu allar athuganastöðvarnar
orðið hennar varar samtímis, og
samfara henni hefði þá verið
aukning sólbletta. Þeir myndu
geta sér til, að um væri aö ræða
geislavirkar agnir hátt uppi i
gufuhvolfinu, sem bærust með
vestanvindunum, sem jafnan eru
ríkjandi þar, inn yfir meginland
Norður-Ameríku.
Fréttir frá geimgeislastöðinni í
Perú hátt í Andesfjöllunum mundu
ekki greina frá neinni aukningu
geimgeisla um sama leyti og henn-
ar varð vart í Kaliforníu. Christ-
church athuganastöðin í Nýja
Sjálandi mundi hafa sömu sögu að
segja. Danska athuganastöðin í
Grænlandi mundi greina frá ó-
verulegum breytingum á sinum
mælitækjum um það bil viku eft-
ir að aukningarinnar varð vart í
Kaliforníu.
Vísindamennirnir mundu nú
vera vissir um, að geislavirkar
agnir væru i gufuhvolfinu, en þó
aðeins á norðurhveli jarðar, og á
hægri en stöðugri hreyfingu aust-
ur á bóginn með gufuhvolfinu.
Allur vafi mundi hverfa, þegar
á ljósmyndum teknum úr loft-
belgjum lcæmi í ljós feikileg aukn-
ing á orkulitlum alfaögnum —
ögnum sem þyrlast í stórum stíl
út í loftið, þegar úraníumatóm
eru sprengd, en sem eru miklu
sjaldgæfari í geimgeislum. Hér
gat því ekki verið um geimgeisla'
að ræða. Eftir var þá að útiloka
annan möguleika: að geislavirkur
sandur hefði þyrlast upp frá ein-
hveni eyðimörk. I söndunum á
Coloradohásléttunni er megin-
úraníumforði Bandaríkjanna.
Var þetta atómsprenging í
Síberíu eða óvenjulegt náttúrufyr-
irbrigði? Til að fá úr því skorið
varð að rannsaka ryk, sem safn-
að hafði verið í háloftunum í flug-
vélum dagana sem geislaaukning-
in stóð yfir. Við efnagreiningu,
geislamælingar og litrófsmæling-
ar myndu hafa komið í Ijós, í
stað venjulegra jarðefna eins og
calcium, silicium og járns, undar-
leg efni eins og yttrium, neo-
dymium, strontium og krypton,
svo mikil að magni, að slíkt
er aðeins að finna í atóm-
sprengjuleifum. Að þessum athug-
unum loknum var ekki lengur um
neitt að efast. Atómsprenging
hafði orðið einhversstaðar á jörð-
inni.