Úrval - 01.08.1951, Síða 12

Eitthvert merkilegasta liffæri
likamans er —
Kirtillinn,
sem skapar manninn.
Grein úr „Argosy“,
eftir J. D. Ratcliff.
TTÁÐFUGLINN og gagnrýn-
andinn Henry L. Mencken
gerði það sér til gamans fyrir
mörgum árum að flokka líffæri
mannsins eftir velsæmi. Niður-
staðan varð þessi: hjarta og
lungu mátti ræða í allra virðu-
legustu samkvæmum, nýrun
voru naumast samkvæmishæf,
lifrin fyrir neðan það sem tal-
izt gat velsæmi. Tepruskapur
hefur tiltakanlega minnkað síð-
an Mencken skrifaði þetta. Nú
eru engin líffæri talin öðrum
dónalegri — að einu undan-
skildu. Þetta eina er auðvitað
kirtillinn, sem stærstan þátt á í
mótum lífs hvers einasta karl-
manns — eistað.
Þessi merkilegi kirtill er þó
vissulega ekki óvirðulegri en
önnur líffæri. Hann er að gerð
miklu flóknari en hjartað, sem
er einföld vöðvadæla, og athygl-
isverðari en nokkur einstakur
hluti meltingarfæranna. Hann er
í raun og veru nátengdari vel-
líðan mannsins en nokkurt ann-
að líffæri.
Enginn veit með vissu hve-
ær á ævinni þessi kirtill byrjar
að beita áhrifum sínum. En
starfsemi eistanna er óveruleg
allt fram á kynþroskaárin. Þá
fyrst tekur að kveða að þeim
fyrir alvöru. Og hin sýnilegu
áhrif láta ekki á sér standa:
rödd unglingsins breytist, hon-
um tekur að spretta grön og
önnur einkenni hins fullþroska
karlmanns fara að koma í ljós.
Seint á miðjum aldri fer að
draga úr starfsemi eistanna og
um sextugt er hún aftur orðin
svipuð og hún var fyrir kyn-
þroskaárin.
Hlutverk þessara tvíbura-
kirtla er tvennskonar: Þeir eru
efnasmiðja, sem framleiðir ó-
trúlega áhrifamikinn vaka (hor-
món), er berst út í blóðið. Og
þeir framleiða sæðisfrumurnar,
sem sköpun alls nýs mannlífs
byggist á.