Úrval - 01.06.1953, Page 34

32
ÚRVAL
Hæðin hefur breytt líkama
þeirra svo mikið, að venjuleg
líkamsmál eiga ekki við þá. Þeir
hafa löng, þykk hjörtu, brjóst-
kassinn er stór og hvelfdur, blóð-
ið er þykkara en venjulegt
mannsblóð, rauðu blóðkornin
eru stærri og fleiri og æðarnar
víðari. Hjartslátturinn er hæg-
ari og mýkri, líkt og í þjálfuð-
um íþróttamönnum.
Þeir geta afkastað 20% meiri
vinnu en verkamenn neðan af
láglendinu og lifað athafnasömu
lífi, sem mundi gera út af við
hraustasta sléttubúa. I náma-
þorpinu Aucanquilcha í Chile
búa 100 menn og konur í 5340
metra hæð. Á hverjum morgni
fara verkamennirnir upp í
brennisteinsnámur, sem eru 300
metrum hærra, og þar brjóta
þeir brennistein og moka í kláfa
sem fara eftir streng upp og nið-
ur f jallið, án þess að séð verði
að þeim sé það nein ofraun.
Um dýrin, sem lifa hátt gegn-
ir sama máli og mennina, þau
eru þrekmeiri en önnur dýr. Þeg-
ar Indíánar í f jallahéruðum Suð-
vesturbandaríkjanna komu með
beinabera og loðna hesta sína
niður á slétturnar til að taka
þátt í veðreiðum, vöktu þeir
hlátur. En þegar til hlaupanna
kom, urðu margir kyngöfugir
gæðingar að láta í minni pok-
ann fyrir þeim. I Suðurameríku
er bannað að koma með fjalla-
hesta til veðreiða nema þeir hafi
verið tiltekinn tíma á jafnsléttu
áður.
En dýr sem fædd em og upp-
alin á Iáglendi, þrífast illa í f jall-
lendi; hestar, hundar og nautfé
tímgast ekki og egg eru ófrjó.
Fjallgöngumenn, sem þreytt
hafa kapp við hæstu fjöll, vita
af reynslunni, að þeir verða að
fara sér hægt, taka stutta á-
fanga og hvíla sig á milli, til
að venjast loftbreytingunni. Og
þó komast þeir oft í kynni við
það, sem þeir kalla fjallaveiki..
Þeir fá svima og ógleði og höf-
uðverk, andardrátturinn verður
stuttur og tíður og þeir missa
matarlystina. Eftir nokkurn
tíma taka skynfærin að sljóvg-
ast; sjón og heyrn dofnar og
dómgreindin sljófgast. Sjaldn-
ast gera menn sér grein fyrir
þessu, þeim finnst jafnvel að
þeir séu óvenju skýrir í hugsun
og skynfærin næm, en seinna
komast þeir að raun um, að þeir
gátu ekki einu sinni skrifað
nafnið sitt þannig, að hægt værl
að lesa það.
Meginmunurinn á háf jalla- og
láglendisloftslagi er sá, að f jalla-
loftið er miklu þynnra. I 5500
metra hæð fær maður helmingi
minna súrefni úr hverjum and-
ardrætti en við sjávarborð. Þetta
nægir líkamanum að sjálfsögðu
ekki, og lungun svara því fljót-
lega þörfinni með því að auka
starf sitt: öndunin verður tíðari
og dýpri. En lungun þola ekki
til lengdar slíkt erfiði. Líkaminn
verður að læra að nýta betur
það súrefni, sem berst ofan í
lungun, og það gerir hann með