Úrval - 01.04.1955, Side 78

76
ÚRVAL
sóknir á lífi hettumáfsins geta
sagt okkur ýmislegt um okkur
sjálf, en rannsóknir á mannin-
um veita á hinn bóginn enga
fræðslu um hegðun hettumáfs-
ins.
Við skulum athuga eitt þeirra
atriða sem hér hefur verið drep-
ið á: hvað dýrin geta lært. Hug-
myndir manna um það hvað
dýrin geta lært eru fram úr
hófi ýktar. Það er algengt, að
hreyfingar hjá ungum dýrum
séu ófullkomnar en batni smám
saman. En sú framför er ekki
því að þakka, að ungarnir læri
þessar hreyfingar, heldur er hér
um að ræða þróun eða þroska
í taugakerfi dýrsins. Þetta á við
um það sem við köllum leik hjá
ungunum. Hreyfingarnar eru
þær sömu og hjá fullorðnum
dýrum, en þær eru klaufalegar
— og skemmtilegar að því er
okkur finnst.
Spurningunni um það hvort
þessi framför er að þakka
þroska eða æfingu verður aðeins
svarað með því að hafa ungana
einangraða á þann hátt að þeir
geti ekki æft þær hreyfingar
sem um er að ræða. Dúfuung-
ar, sem hafðir voru í svo litlum
kössum, að þeir gátu ekki
hreyft vængina, flugu eftir að
þeim var sleppt út eins vel og
aðrir dúfuungar, er alizt höfðu
upp hjá foreldrunum. Sömu
tilraun gerði ég með svöluunga.
Ég ól þá upp í pípulaga kössum,
sem voru of þröngir til þess að
þeir gætu hreyft vængina, en
systkini þeirra í hreiðrinu blök-
uðu oft vængjunum. Þegar ung-
arnir hjá foreldrunum flugu úr
hreiðrinu, opnaði ég kassana —-
og tilraunarfuglarnir voru strax
jafnvel fleygir og hinir! Eftir
skamma stund var allur syst-
kinahópurinn setztur á síma-
þráð þar sem foreldranir möt-
uðu þá. Öðrum svöluungum var
haldið í kössum í átta daga eft-
ir að systkini þeirra voru flog-
in úr hreiðrinu, en þá voru þau
orðin eins vel fleyg og fullorðn-
ar svölur. Það kom í ljós, að
ungarnir mínir voru jafnvel
fleygir og systkini þeirra. Til-
raunirnar sýndu, að fuglar læra
ekki að fljúga, hvorki af for-
eldrum sínum né með æfingu.
Flugið er meðfætt athafna-
mvnztur og meðfæddar ósjálf-
ráðar jafnvægis- og stýrishreyf-
ingar. En það sem fuglarnir
læra er samstarfið milli þess-
ara meðfæddu athafna, mat á
f jarlægðum, hagnýting vinds og
uppstreymis; einnig virðast þeir
þurfa að læra að setjast.
Sama máli gegnir um gang
barnsins. Sjálfar ganghreyfing-
arnar koma í ljós hjá barninu
löngu áður en það getur gengið.
Hinar meðfæddu jafnvægis-
hreyfingar, sem nauðsynlegar
eru til þess að barnið geti geng-
ið upprétt, koma miklu seinna,
eftir að barnið er byrjað að
ganga. Það er ekki rétt, að for-
eldrarnir kenni barni sínu að
ganga með því að hvetja það og
hjálpa því. Gangurinn er því