Skírnir - 01.04.1906, Page 58

154
Grróðrarsaga hraunanna á íslandi.
Skírnir.
3 íléttutegundir og einn þörung. Efiaust mætti búast við
að talsvert meiri gróður væri að finna í 23 ára gömlu
hrauni á láglendinu. Þessi gróður heldur sér í gömlum
hraunum, en sést þar að eins á efstu iiraunnibbum eða
í gjótum.
2. gróðrarstig. Mosapembur.
Eftir því sem árin líða verða flétturnar tíðari og tíð-
n,ri og þekja hraunnibburnar að meira eða minna leyti,
og mosatórnar, er voru örlitlar í upphafi, og að eins milli
hraunbáranna, breiðast út meir og meir og verða smá-
þúfur víðs vegar á klettunum; víða renna þær saman og
þekja þá allstórar spildur. Að grámosanum kveður lang-
mest allra mosa í hrawnum og er hans fyr getið. Er hann
einn meðal hinna allra algengustu mosa á íslandi og vex
því nær alstaðar á steinum, í móum og jafnvel þýfðum
mýrum. Mjög fljótt kemur það í ljós í hraununum, að
grámosinn breiðist út miklu fljótara en aðrar mosategundir.
Fyrst koma upp örsmáar tór miili hraunbáranna, eins og
getið var, en því næst vaxa tórnar og verða að mosa-
þúfum, er breiðast út í allar áttir. Að síðustu renna þúf-
urnar saman, og verður þá samloðandi mosaþak yfir
stór svæði. Það köllum vér mosaþembur.
Það er auðvitað fólgið í skapnaðarlagi grámosans, hve
vel hann þrífst á þurrum klettum. Allflestir munu hafa
tekið eftir því, að mosaþemburnar eru grænleitar í rign-
ingatíð, en gráleitar þegar þurviðri ganga. Orsökin til
litbrigðanna er sú, að loft kemst inn í plöntuna, er vatnið
gufar upp. Hið innilukta loft hylur grænkornin og veld-
ur þannig gráa litnum, en um leið er það einnig vörn
fyrir mosann gegn of-miklum þurki. En er votviðri ganga,
sýgur mosinn í sig svo mikið vatn, að loftið hverfur, og
er hann því grænleitur á að sjá. Þar við bætist og, að
grámosanum (og mörgum öðrum mosategundum) er þannig
háttað, að hann getur unnið fæðu sína úr kolsýru loftsins
við lægra hitastig en háplönturnar. Fyrir því er auðsætt,
að grámosinn er allra plantna bezt fallinn til að gera
jarðveg í hraunum. Við aldurinn verður sú breyting á