Vísir - 17.06.1944, Side 7

VÍSIR
ÞJÓÐHÁTÍÐARBLAÐ
7
Frásögn sú, er hér fer á eftir um þjóðhátíðina 1874, er
tekin úr „íslenzkar fréttir“, en höfundur hennar er
Valdimar Briem. Inngang að frásögn þessari hefir Guðjón
Jónsson skrifað.
ÞJOÐHÁTÍÐIN 1874.
Tildrög þess að íslendingar
höfðu ákveðið að halda þjóð-
hátíð á Þingvöllum árið 1874
voru þau, að þá voru þúsund
ár liðin síðan Ingólfur Arnar-
son nam hér land. Þótti vel við
eiga að minnast þess merkis-
atburðar, ekki eSnungjs méð
alþjóðar-)hátíð á Þingyöllum
heldur og í hverju héraði lands-
ins. Skyldi hátíðin vera einn
liður í þeirri þjóðernisvakn-
ingu sem hófst með starfi
Fjölnismanna, endurreisn Al-
þingis og kröfu Islendinga um
innlenda stjórn, löggjafarþing
og fjárforræði, undir leiðsögu
Jóns forseta Sigurðssonar.
Fram að þessu,1874, liafði þing-
ið aðeins verið ráðgefandi,
hafði hvorki haft fjárráð né
löggjafarvald. Hugðu íslend-
ingar nú að almenn þjóðhátíð
á Þingvöllum, með minningar
fornaldarinnar fyrir augum og
frægð feðranna, kynni að skapa
samheldni og þjóðarvakning'u
til nokkurra góðra átaka í
þágu alþjóðar, sem vænta mætti
góðs af.
Með þetta fyrir augum var
nú hafizt handa fyrir atbeina
hinna þjóðræknustu manna.
Var það fofrseti Bókmennta-
félagsins, Jón Sigurðsson,
sem ýtti á um þetta og á-
kvað tímann snemma í ágúst-
mánuði. Skyldu þar mæta
kjörnir fulltrúar úr hverju
kjördæmi, 2, sem sitja skyldu
fundinn og taka ályktanir ura
þau mál er fundurinn fjallaði
um. Varaforseti Þjóðvinafé-
lagsins Halldór yfirkennari
Friðriksson tók að sér að hoða
fundinn um land allt 5.—7.
ágúst. Var hann hinn ötulasti
i þessu annríki, og það var
hann, ásamt ýmsum mætum
mönnum þjóðarinnalr, sem
stjórnaði fundinum elr hann
mátti því við koma og iná
þakka þeim mönnum öllum,
hve fundurinn og þjóðhátíðin
varð landinu til sóma.
Það hafði nú frétzt að kon-
ungur mundi sækja þjóðhá-
tíðina og varð því undirbún-
ingur allur umfangsmeiri, eink-
um í Reykjavík. íslendingar
umgengust áður fyrr mjög
konunga á Norðurlönduin og
og þótti sá varla maður með
mönnum er ekki sólti fund
þeirra er færi gafst. Islending-
ar eru manna beztir lieim að
sækja, og þótti því sjálfsagt
að fagna konungi hið hezta
enda þótt konungsvaldið væri
oft þungt í taumi fyrir Islend-
inga undanfarna áratugi, svo
sem á þjóðfundinum 1851.
Hér fer á eftir lcafli úr Frétt-
um frá íslandi eftir Valdimar
Briem um konungkomuna og
þjóðhátíðina á Þingvöllum
1874.
Konungskoman til Reykja-
víkur.
„Þá er leið að liádegi liinn 30.
júlí sáu menn að 3 herskip
voru komin undir land, og
lögðu inn á höfnina. Kenndu
menn þar konungsskipin og
Fyllu, varðskipið. Tóku þá
menn í landi að húast um sem
hezt þeir kunnu, og hraða sér
um viðbúnað þann er hafa
skyldi til að taka á móti kon-
ungi. Allur hærinn var skreytt-
ur fánum og flöggum og blakti
veifa nær á hverju liúsi, og svo
á hæðum heggja megin hæjar-
ins. Landtökubryggjan, þar er
konungur og sveit lians skyldu
ganga á land, var öll yfirklædd
en stangir margar voru reistar
heggja megin hryggjunnar, og
fáni dreginn á hverja. Við
hryggjusporðinn var reistur
veglegur tignarhogi, sveipaður
rauðum dúki, en yfir hogann
var sett kóróna gullin. Um tign-
arbogann og stengurnar fram
með brvggjunni og svo milli
þeira var slöngvað lyngflétt-
ingum og blómvöndum, er
konur og meyjar bæjarins
höfðu gjört, með miklum hag-
leik og prýði.
Þá lágu mörg slcip á Reykja-
víkurhöfn, hæði stór og smá,
og voru mörg þeirra gufu-
skip. Herskip voru þar fimm,
sænsk, norsk, þýzk og frönsk.
Hið sænska skip var Norrköp-
ing, var það sent af Svíakon-
ungi til að fagna Danakonungi
hér við land og sýna íslending-
um sæmd á þjóðhátiðirini, þar
var og aðmíráll sænskur, Lag-
erkranz, en skipsforingi hét
Ankerkrona. Hið norska skip
hét Nordenstjernen og foringi
Smith. Hið þýzka hét Niobe en
foringi þess Bremer. Flest
hinna skipanna voru dönsk og
sum ensk, en nokkur frá öðrum
þjóðum. Öll höfðu þau viðbún-
að þann er fegurstur mátti
verða, einkum lierskipin; voru
þau alskrevlt flöggum, og rár
og rengur skipaðar mönnum.
Aðmírálsskipið var þeirra
skrautlegast; liafði það kon-
ungsfánann hinn danska efst
á siglutoppi, en aðmírálsflagg
á afturstafni.
Nú renndu konungsskipin
inn á höfnina, fyrst Jytland,
það er konungur var sjálfur á,
þá Heimdal, og síðast Fylla,
öll með jöfnu millibili. Þá hóf
hið sænska aðmirálsskip skot-
hríð til að fagna konungi og
síðan hin herskipin öll, en kon-
ungsskipin svöruðu á sama hátl
aftur. Enn er Jytland renndi
framhjá liinum, var á þeim
öllum lostið upp fagnaðarópi,
svo glöggt mátti heyra til lands.
Hafði nú mikill mannfjöldi
safnast saman við landtöku-
hryggjuna, óg hiðu þess að
konungur kænii í land.
Það. var um hádegisbil að
konungsskipin vörpuðu akker-
um. Veður hafði verið dinnnt
og skúrasamt um daginn, það
er af var, en nú tók að létta
til, og sól skein yfir bæinn og
höfnina; en regnhogi skær og
fagur hvelfdist yfir höfninni,
og var það næsta tignarleg sjón.
Þá lögðu margir hátar frá hin-
um stærri skipum og renndu
þeir allir að konungsskipinu;
voru það foringjar skipanna,
er fóru að fagna konungi.
Landshöfðinginn yfir Islandi
Hilmar Finsen lagði þá og frá
landi og fór á konungsfund.
Innan stundar kom liann aftur,
með þann hoðskap, að konung-
ur mundi stíga á land kl. 2 og
hað menn svo við húast. Þusti
þá mikill fjöldi manna ofan
að bryggjunni og skipaði sér
í raðir meðfram henni heggja
vegna; en gluggar allir, þeir er
vissu að höfninni, voru fullir
af fólki. Kvenfólk flest liafði
skipað sér á pall við efri
hryggjusporðinn. Allir voru í
hátiðabúningi og embættis-
menn í einkennisklæðum sín-
um.
Svo sem ráð var fyrir gert
kom konungur í land kl 2 og
lagði að landtökubryggjunni.
Þar voru fyrir æðstu embættis-
menn, konsúlar og bæjarstjór-
ar til að fagna honum. Gekk
landshöfðingi þá fram úr
flokkinum og mælti til kon-
ungs á þessa leið: „Um leið og
yðar liátign stígur fæti á strönd
íslands — hinu fyrsti konung-
ur, sem í þau þúsund ár, er
land þetta hefir verið hyggt
hefir liingað komið — sé mér
leyft í nafni alls landsins, og
sér i lagi jafnframt í nafni
Reykjavikur, að hiðja af lijarta
yðar hátign velkomna.“ Þá gat
liann þess að þótt Island væri
fátækt að mörgu, þá væri það
þó auðugt að'tryggð og ást til
konungs. Ennfremur þakkaði
liann kongngi fyrir stjórnar-
skrána og þá gleði er liann
hefði veitt landsmönnum með
koinu sinni; lauk liann máli
sínu á þvi að óskahlessunaryfir
konung og ætt lians, og biðja
lionum langra lífdaga. Tók
mannfjöldinn undir það með
fagnaðarópi. Konungur svar-
aði aftur hlíðlega með nokkr-
um orðum; kvað hann það
lengi liafa verið ósk sina að
geta lieimsótt hina tryggu
þegna sína á íslandi, og það
væri sér þvi meiri gleði þar
sem það væri á svo lielgri og
hátíðlegri minningarstund. Var
þá aftur lostið upp fagnaðar-
ópi, og tóku karlmenn undir,
en konur veifuðu hvítuin blæj-
um. Þá gekk konungur og
Valdemar sonur lians og aðrir
liöfðingjar upp í bæinn til húsa
landshöfðingja, en þar var kon-
ungi ætlað að búa meðan hann
dveldist í bænum. Um kveldið