Vísir - 17.06.1944, Blaðsíða 12

12
VÍSIR
ÞJÓÐHÁTÍÐARBLAÐ

Rannsóknarstofur læknadeildar við Lamispitajann.
þinginu og þetta nieð lóðina
varð að engu. Svo að háskólinn á
20 Ara afmæli sinu sat á sama
stað og honum hafði verið
fenginn „til bráðabirgða“ 1911.
Á þessum -20 árum var aðeins
tveim kennurum og tveim nýj-
um fræðigreinum bætt við há-
skólann, kennslu í klassiskum
fræðum og hagnýtri sálarfræði,
en bæði þau embætti voru þó
lögð niður aftur. Einum föstum
kennara var þó bætt við í lækna-
deild og öðrum iheimspekideild,
svo að þeir voru þá orðnir 13 í
stað 11 i upphafi. Höfðu þó
smargar tillögur komið fram um
aukningu liáskólans, bæði frá
kennurum sjálfum og mönnum
uian hans. Allar slíkar tillögur
strönduðu jafnan á sama sker-
inu — fjárveitingarvaldinu.
Sé lilið á launakjör kennar-
anna á þessum árum, þá versn-
uðu þau stórum frá því, sem var
í byrjun, sakir verðrýrnunar
peninganna á árunum 1919—31,
þannig að hámarkslaunin 1931
voru nokkru lægri en byrjunar-
launin 1911 og' ekki nema
61,25% af hámarkslaunum þá,
en byrjunarlaunin 1931 aðeins
78% af byr-junarlaunum 1911.
Yfirleitt hafa liáskólakennarar
hér ekki haft nema liálf laun á
móts við það, sem tiðkast i út-
löndum, og því liafa þeir, til
mikils tjóns fyrir visinriastarf-
semi sína og fræðiiðkanir, orðið
að vera sér úti um allskonar
störf utan Iiáskólans til þess að
geta fleytt fram sér og sinum á •
nokkurn veginn sómasamlegan
liátt.
Ekki tók betra við, þegar á
hag stúdenlanna var litið á
þessu árabili. Árið 1912 og 1913
voru veittar 9000 kr. livort árið
lil styrktar fátækum stúdentum
við háskólann. Þeir voru þá alls
45 og styrk.urinn gat því orðið
200 kr. á mann, sem var góöur
styrkur í þá daga og samsvaraði
500 kr. árið 1931. En árið 1932
voru veittar 24.000 kr., en þá
voru stúdentar orðnir þrefalt
fleiri eða um 152, svo að styrk-
urinn liefir orðið aðeins 160 kr.
á mann, og það þrátt fyrir verð-
fall peninganna. Á þetla var
jafnan bent frá ári til árs af há-
skólaráði, en það strandaði jafn-
an á sama skerinu — fjárveit-
ingavaldinu. Skv. fjárveiting-
unni 1912 liefði styrkurinn fyrir
1932 átt að vera kominn upp i
75.000. kr., en var ekki nema
tæpur þriðjungur ]iess 21.000,
Þannig var þá háskólanum,
kennurum hans og nemendum
haldið í úlfakreppu fjárskorts
og þrenginga fyrstu íuttugu ár-
in, svo að'hann gat í engu aukið
við sig eða vaxið nema að nem-
endafjölda, sem þó jafnframt
varð að sækja í sömu deiklirnar
og offvlla tvær þeirra, lækna-
deikl og laga. Er mesta mildi,
að ekki liefir enn orðið alvarlegt
tjón af því, og furða, hvað há-
skólinn gat baslazt fram úr allri
Jjessari armæðu sinni fyrstu 20
árin.
Á þessum tíma útskrifuðust
270 manns frá háskólanum. En
um það segir próf. Ól. Lárusson
í rektorsræðu sinni 1931: „Nú
er svo komið, að meiri hluti af
þjónandi prestum landsins og
meiri liluti áf starfandi lögfræð-
ingum og læknum landsins eru
menn, sem fengið liafa sér-
menntun sína hér við Háskól-
ann. Þessir menn liafa reynzt
fyllilega hlutgengir; þeir liafa
reynzt standa fyllilega hinum
eldri mönnum á sporði, er
menntun höfðu hlotið annars-
staðar. í þðSsum hóp er fjöldi
manna, sem eru mjög vel að sér
í-fræðum sínum, fjöldi manna,
sem þegar hafa sýnt sig að vera
mestu nytjamenn, þó þeir séu
enn ungir. Þessir menn eru Há-
skólanum vitni, lifandi vitni og
gott vitni þess, að starf hans hef-
Hus Atvinnudeildar háskólans.
ir þrátt fyrir alla örðugleika
ekki verið unnið fyrir gíg.“
Og ennfremur: „Á þessum 20
árum hefir einnig vísindaleg
starfsemi, i ritum og rannsókn-
um, verið mi.klu meiri hér á
landi en nokkuru sinni fyrr, og
mest af þvi starfi má rekja til
Háskólans með einhverjum
hætti.“
Þetta eru góð eftirmæli eftir
allt okkar basl fyrslu tuttugu
árin, kotungsárin við Austur-
völl. En nú teknr óðum að birta
til á næstu árum, og við förum
að búa við hækkandi hag, þang-
að til hallarvistin við Skildinga-
nessbraut hefst 1940.
III. Við hækkandi hag.
V
Sagt er um ýmsan gróður, að
hann standi i stað fyrstu tíu til
tuttugu árin, en úr því talci hann
örum vexti. Svo fór og um vísi
þann til háskóla, cr gróðursett-
ur var hér á Iandi 1911, að liann
stóð í stað fyrstu tuttugu árin,
eða verr en það, en svo tók hann
að teygja úr sér Qg skjóta ýms-
um frjóöngum, enda þá hlúð
betur að honum en áður á
marga lund og menn þeir, sem
áttu að sjá um vöxt hans og
viðgang, beittu sér betur en
áður.
Eg hafði þegar stungið upp
á því á 50 ára afmæli Stúdenla-
félags Reykjavíkur 1921, að
stúdentar gengjust sjálfir fyrir
byggingu stúdentagarðs liér, i
stað garðvistar þeirrar, er .þeir
höfðu misst í Khöfn með sam-
bandslögunum. Helguðu stúd-
entar þá úr því sér 1. desbr. til
fjársöfnunar ár hvert og linntu
því ekki fyrr en þeir liöfðu
tryggt sér byggingu stúdenta-
garðs í námunda við háskólann.
Komst hann upp 1934 og var
vigður 22. desbr. þ. á.
En þegar fyrir þann tíma
höfðu kennarar Iiáskólans
bundizt samtökum um að reyna
að fá lagaleyfi lil rekstrar liapp-
drættis til þéss að byggja fyrir
háskóla og önnur þau hús, er
nauðsyn væri á, og fékkst það
leyfi þegar árið 1933.
Þegar á fyrstu árum starfaði
happdrættið með svo góðum
árangri, að sýnilegt var, að ekki
mætti einungis feisa veglegt há-
skólaliús fyrir ]>á peninga, held-
ur og önnur þau liús, cr landinu
væru nauðsynleg. Stjórn og
þing liöfðu þá þegar reist
myndarlegt liús á landspítala-
lóðinni fyrir Rannsóknarstofu
liáskólans i sýkla- og meina-
fræði, og lnin fór þess nú á leit
við háskólaráð og stjórn liapp-
drættisins, að varið yrði allt að
200,000 lcr. til byggingar á
Rannsóknarstof u atvinnuveg-
anna eða því, er síðan var nefnt
Atvinnudeild liáskólans. Um
þetta urðu mjög skiptar skoð-
anir inhan háskólans bæði með-
al kennara og nemenda. Flestir
óttuðust, að þetta drægi úr og
seinkaði mjög fyrir byggingu
sjálfs háskólahússins, en ein-
stöku kennarar létu sér skiljast,
að vér breyttum mjög í anda
Jóns Signrðssonar, ef vér lmgs-
uðum fyrst og fremst um þarfir
atvinnuveganna. Tveir kennara-
fundir og einn meiriháttar háv-
aðasamur stúdentafundur var
haldinn um þetla mál og fengu
þar meðhaldsmenn málsins
margt óþvegið orð í eyra, en við
sprengingu lá í sjálfu kennara-
liðinu, sem þó varð girt fyrir á
síðustu stundu fyrir atbeina
góðra manna, og varð það úr,
að háskólinn reisti Atvinnu-
deildina, sem var fullgerð 1937.
Kaldhæðni örlaganna liefir ]>ó
hagað því svo, að hún er ekki
enn orðin að atvinnudeild há-
skólans, heldur er hún úndir
sérstakri nefnd, er ]>ing og
stjórn liafa skipað, og forstööu-