Vísir - 17.06.1944, Blaðsíða 94

94
VÍSIR — ÞJÓÐHÁTlÐARBLAÐ
Stöðvarhús og hluti þrýstivatnspípu.
Orkuverið við Ljósafoss.
Laxárvirkjunin.
veitur Jónatans Þorsteinssonar,
kaupmanns, og verzlunar Nath-
an og Olsens hafa verið stærstar
þeirra.
önnur vatnsaflsstöðin hér
á landi er reist á Eskifirði árið
1911, og stóð Halldór Guð-
mundsson fyrir því verki. Sú
stöð var um 40 hestöfl og er
enn í notkun.
Árið 1912 var gerð vatnsafl-
stöð á Siglufirði, og sama ár
munu hafa verið reistar tvær
fyrstu rafstöðvarnar í sveit hér
á landi, önnur að Bíldsfelli í
Grafningi, en hin að Þykkvabæ
í Landbroti.
Næsta ár sér Guðmundur
Hlíðdal, þá nýkominn frá raf-
fræðinámi i Þýzkalandi, um
hyggingu rafstöðvar í Fjarðar-
á í Seyðisfirði og rafveitu um
kaupstaðinn, en sama ár er gerð
vatnsaflsrafstöð í Vík í Mýrdal.
Talið er að rafveita Vest-
mannaeyja tæki til starfa árið
1915, en hún hefir frá upphafi
notað olíuhreyfla til orkuvipnsl-
unnar, með því að þar eru ekki
skilyrði til vatnsaflsvirkjunar.
Á fyrri ófriðarárunum voru
ennfremur gerðar tvær vatns-
aflsstöðvar, nefnilega á Bíldu-
dal (1917) og Patreksfirði
(1918).
Allar þær rafstöðvar, sem nú
voru taldar, voru næsta smáar,
innan við eitt hundrað hestöfl,
og ætlaðar eingöngu til lýsingar.
I lok ársins 1920 er vélaafl allra
rafveitna til almenningsþarfa
samtals aðeins um 500 hestöfl.
En á árunum 1921 22 konni
Reykjavíkur- og Akureyrar-
kaupstaðir sér samlímis upp til-
tölulega stórum vatnsorkuver-
um, svo að al'l rafstöðva lands-
ins er i lok árs 1922 fimmfalt
við það, sem var tveim árum
áður, eða um 2500 hö. Næsta
áratuginn eru cigi gerð ný
vatnsorkuver til raforkuvinnslu
til almenningsþarfa, nema á
Reyðarfirði og Fáskrúðsfirði
(1929—30),. en orkuver
Reykjavíkur við Elliðaárnar og
Akureyrar við Glerá eru hæði
aukin og f jöldi olíuhreyfilstöðva
reistar og afl rafstöðva er í árs-
lok 1932 orðið um 6500 hö.
Á síðustu árunum fyrir ó-
friðinn eru svo gerð þrjú all-
stór vatnsorkuver, Sogsvirkj-
unin 12.500 hö, Laxárvirkjun-
in 2400 hö. og orkuver Isa-
f jarðarkaupstaðar í Engidal, um
800 hö. 1 byrjun ófriðarins er
afl rafstöðva hjá 39 rafveitum
til almenningsþarfa orðið um
23.600 hö., þar af 22.000 í vatns-
aflsvélum, en um 1700 í olíu-
hreyflum,
Auk rafveitna til almennings-
þarfa eru í landinu allmargar
einkastöðvar. Þær voru í lok
ársins 1940 samtals um 560, þar
af 293 vatnsaflsstöðvar, flestar í
sveitum, 89 olíuhreyfilstöðvar,
flestar þeirra í verksmiðjum og
frystihúsum við sjóinn og 177
vindaflsstöðvar. Þegar afl allra
stöðva var saman reiknað
taldist það um 30.000 hestöfl.
Hér skulu settar tvær töflur til
yfirlits um tölu og afl rafstöðv-
anna í lok árs 1940.
Aukningin er eins og við er
að búast mjög ójöfn, munar i
hvert skipti miklu um hinar
stærri virkjanir. Og svo mun
enn verða, því að á árinu 1944
munu væntanlega verða tekin í
notkun um 13000 hestöfl til við-
bótar og aflið þapnig aukast um
50 af hundraði á þessu eina ári,
og verður alls um 43.000 hö.
Til þess að koma sér upp þess-
um mannvirkjum, orkuverum
og orkuveitum hefir þjóðin var-
ið kringum 45 milljónum kr.
Til samanburðar skal þess get-
ið, að samkvæmt upplýsingum
vitamálastjóra hefir hér á landi
á fjörutíu árum verið varið
rúmlega 314 milljón til vita-
Oygginga, en til bygginga
hafnarmannvirkja rúmlega 30
milljónum. I árslok 1943 hafði,
samkvæmt upplýsingum vega-
málastjóra, verið varið úr ríkis-
sjóði til vegagerða i landinu um
50 milljónum króna og til brú-
argerða um 8 milljónum.
Af íbúum þessa lands munu
nú búa við rafmagnsljós kring-
um 90.000 manns eða rúmlega
70% af þjóðinni. Tæplega helm-
ingur þjóðarinnar ú þegar að-
gang að nægu rafafli til matar-
eldunar. *
Hér á landi hefir rafmagn
enn ekki verið tekið til notkun-
ar til stóriðju. I þeim iðnaði,
sem nú er rekinn í landinu, eru
hreyfivélar þó mestmegnis rekn-
ar með rafmagni. En megin
1. tafla. Tala rafstöðva í lok árs 1940.
vatns- ollu-og hreyfl. gufu.hr vind- hreyfl Sam- tals
I. Rafveitur til almenningsþarfa 17i 212 38
II. Einkastöðvar 271 89 10 370
Samtals 288 110 10 408
III. Einkastöðvar m. 24 volta spennu og lægri 22 — 167 189
Tala rafitöðva með
1 Rafveita Akureyrar hefir auk þess 1 olíuhreyfil.
2 Rafveita Siglufjarðar hefir auk þess 1 vatnshreyl'il.
2. tafla. Afl rafstöðvanna í lok árs 1940.
Afl Samtals hestöfi hö. Afl rafla
vatns- hr. hö. oliu oc gufuh hö. vind- hr. hö. vatns- hreyfl kw. oliu og gufuhr kw.
I. Rafv. til almþ II. Einkastöðvar .... III. Einkast. með 24 v. spennu og lægri . . 21901 1714 — 23615 1946 8 2383
■vind
hreyfi
kw.
Samt.
kw.
4336
36
Á fjórum áratugum hefir þá aukning rafafls í landinu orðið á
þessa leið:
I lok árs 1903 höfum við enn ekkert rafafl.
- — — 1913 er rafaflið samtals um 200 hö.
--------- 1923 —- — — _ 3500 —
--------- 1933 — — — — 7000 —
--------- 1943 — — — — 30000 —
Laxárvirkjunin. Vinstra megin er stíflan, en hægra megin er lagning þrýstivatnspipunnar.