Vísir - 17.06.1944, Blaðsíða 77

VlSIR
ÞJÓÐHÁTÍÐARBLAÐ
77
Guðmundur Hannesson.
Á tímabilinu frá 1930 er vafa-
laust langmerkasta málið, sem
glímt er við: baráttan gegn
hvítadauðanum. Á núverandi
landlæknir vafalaust mikinn og
merkan þátt i því, hvernig á
þeim málum liefir nú verið tek-
ið. Nú er stefnt i nokkuð aðra
átt en áður, ekki látið nægja að
koma smitberum á berklahæli,
heldur eru þeir leitaðir uppi um
land allt. Er þetta svo stórkost-
legt fyrirtæki og mikil vinna,
að þess munu engin dæmi, að
nokkursstaðar liafi, hlutfalls-
lega við mannfjölda, verið gerð-
ar jafn víðtækar rannsóknir. —
Framkvæmdarstjóri við þessi
störf er Sigurður Sigurðsson
berklayfirlæknir. Sigurður er
Húnvetningur, og hefir mjög
glæsilegan námsferil að baki.
Hefir hann kynnt sér berklamál
og berklavarnir í mörg ár, bæði
í Danmörku og Þýzkalandi og
víðar. Má fullyrða, að þar sé
réttur maður á'réttum stað. —
Hafa þessar merku rannsóknir
hans staðið í nokkur ár, og vak-
ið hina mestu athygli, bæði hér
og erlendis.
Talunark yfirlæknisins er að
rannsaka og gegnlýsa með
Röntgen-geislum lungu hvers
einasta mannsbarns í landinu.
Hefir hann þegar skoðað tugi
þúsunda víðsvegar, næstum því
hvert mannsbarn i nokkrum
stærstu kauptúnum utan
Reykjavikur. T. d. í Hafnarfirði
og á Akranesi. Með þessu móti
hefir fundizt fjöldi manns, er
berklasýkingarhætta stafar af.
Eftir tiltölulega stuttan tíma
bregður svo við, að stórkostleg
umskipti verða í tölu þcirra, er
deyja úr berklaveiki hér á landi.
Nú rúmt 100 á ári, á móti 232
árið 1930. — Þetta er mikið
verk og varasamt fyrir þá, sem
stöðugt fara með hina hættulegu
Röntgen-geisla, en þetta er starf
svo gott og merkilegt, að ekki er
langt frá vegi að gizka á, að
möguleilcar séu til að útrýma
berklaveiki úr landinu. Tækist
það, hefðum við innt af höndum
merkilegt lilutverk, og unnið
brautryðjendastarf á meðal
mcnningarþjóðanna.
I starfi sínu hefir Sigurður
yfirlæknir verið mjög hep]3Ínn,
enda nýtur hann aðstoðar
merkra lækna í þessari grein, t.
d. dr. med. Ola Hjaltesteð, og
héraðslæknis, Magnúsar Péturs-
sonar.
Þá hefir á þessu tímabili stórt
menningarskref verið stigið með
hinum almennu alþýðutrygging-
um. Var sú löggjöf öll nauðsyn-
leg, og er mjög yfirgripsmikil.
Þvi þótt gott og nauðsynlegt sé
að hafa nóg af duglegum og
vel menntuðum læknum, og vel
útbúnum sjúkrahúsum, þá er
vissulega nauðsynlegt að hið op-
inbera tryggi rétt vanheilla og
slasaðra, jafnframt því, að veita
almenningi fjárhagslega. aðstoð
til þess að leita læknishjálpar
og sjúkrahúsa, án tillits til efna-
Gunnlaugur Claessen.
hags. Er hér um að ræða slysa-
tryggingar, sjúkratryggingar,
elli- og örorkubætur og atvinnu-
leysistryggingar. Telja kunnug-
ir, að öll sé löggjöf þessi ágæt-
lega af bendi leyst.
1 árslok 1940 bafa enn verið
byggð sjúkrahús og bætt við
sjúkrarúmum. St. Jósefssystur
liafa byggt mikla viðbót við
hinn gamla St. Jósefsspítala í
Reykjavík, vandaða byggingu,
búna nýtizku tækjum, og enn-
fremur hefir sama félag byggt
vandað sjúkrahús í Hafnarfirði.
Þá hefir verið byggt mikið og
vandað elliheimili i Reylcjavík;
er ]jað ein af mestu byggingum
landsins. Er það einkafyrirtæki,
og dvelja þar að jafnaði 200
vistmenn. Er elliheimili þetta
rekið með þeim fyrirmyndar-
brag, að leitun mun á slíku,
jafnvel þó miðað sé við önnur
lönd.
Rúmafjöldi í sjúkrahúsum
hér á landi er nú orðinn eins og
vel þykir erlendis, og meiri en
gerist á Norðurlöndum. Gildir
þetta um almenn sjúkrarúm. Að
því er tekur til geðveikraspitala
eru hér bágar ástæður, erum
tæplega hálfdrættingar við það
landið, er fæst hefir af geð-
•veikrasjúkrahúsum (Noreg).
1 árslok 1939 teljast íbúar
landsins 120,269, og hefir lands-
mönnum fjölgað um 12,500 sið-
an 1930. Við samanburð á dán-
artölum annara þjóða sést að
dánartölur vorar þola fyllilega
samanburð við dánartölur
menningarþjóðanna, og stönd-
um við þar meira að segja í
fremstu röð. Einlcum er ung-
barnadauðinn hér lítill, sem
jafnan þykir hinn mesti menn-
ingarvottur.
Vegna hins síminnkandi
manndauða hér á landi liina síð-
ustu áratugi, hefir meðalæfi Is-
lendinga lengst jafnt og þétt.
Áratuginn 1850—1860 var með-
alæfi karla 31,9 ár, og kvenna
37,9 ár. 1890—1901 eru tölurnar
44,4 og 51,4. 1921—1930 hafa
þær hækkað upp í 56,2 og 61,0
fyrir konúr. Á þessu 80 ára
tímabili hefir meðalæfi karla
aukizt um 24 ár, og kvenna um
23 ár.
Þá er enn eitt atriði, sem erf-
itt er að fá upplýst, og nokkuð
hefir verið deilt um: Hvernig
er heilsufar þjóðarinnar saman-
borið við heilsufar fyrr á tím-
um? Um þetta atriði segir land-
læknir i „Skipun heilbrigðis-
mála á íslandi“: „Ef heilbrigðin
er hinsvegar metin eftir því, hve
tið er hverskonar kvillasemi, og
þar á meðal minniháttar kvill-
ar, svo sem taugaveiklun, melt-
ingaróliægð og vanlíðan ýmiss-
konar, er gerir nútiðarmönnum
svo tíðförult til lækna, verður
samanburðurinp erfiðari við
liðna tíma, sem látið hafa eftir
sig ófullnægjandi gögn um þessi
efni. Ekld fær staðizt að hera
saman aðsókn að lærðum lækn-
um fyrr á tímum og aðsókn að
læknum nú, þegar af þeirri á-
stæðu, að áður sóttu menn
Sigurður Sigurðsson.
miklu fremur ráð til skottu-
lækna, við öllum minni háttar
lasleika, en hinna lærðu lækna,
sem langflestir áttu svo ógreið-
an aðgang að. Auk þess ræður
tízka og tíðarandi miklu um •
það, livað menn telja til van-
heilinda. Er nútímafólk vafa-
laust nákvæmara í þehn efnum
en fyrri tíma kynslóðir, og þarf
það engan veginn að benda á
tíðari kvillasemi, nema síður sé.
Ef öll kurl kæmu til grafar, er
ekki ólíklegt, að i ljós kæmi að
ekki yrði ýkjamikið á munum.“
— En því má bæta við, að þau
litlu gögn frá fyrri timum um
þessi efni benda ótvirætt til, að
taugaveiklun, meltingarsjúk-
dómar, húðkvillar, kláði o. s.
frv. liafi verið mjög algengir.
Guðmundur Hamiesson pró-
fessor hefir 'gert stórmerkilegar
rannsóknir á hæð Islendinga, og
niðurstaðan orðið sú, að Islend-
ingar séu hávaxnastir allra
Norðurlandaþjóða, eða: 173,0
sm. Norðmenn 171,6, Svíar
171,7 og Danir 169,5 sm.
Hér fyrr í greininni hafa ver-
ið færðar líkur fyrir auknum
viðnómsþrótti þjóðarinnar gegn
farsóttum, eins og mislingum og
influensu, og það verið talið
benda til aukinnar almennrar
hreysti.
Hvert liggja leiðir.
Á þessu stutta yfirliti sést, að
mildar hafa framkvæmdir og
framfarir á sviði heilbrigðis-
mála orðið síðustu áratugina,
eða eftir að við fengum að meira
eða minna leyti að ráða málvun
okkar sjálfir. Býst eg við, að
slíkan órangur geti engin þjóð
sýnt, á jafn skömmum tíma.
En þrátt fyrir þetta dylst
ekld, að margt er enn ógert á
þessum sviðum, sem vænta iná.
Þrátt fyrir það, þó að við eigum
mikið af sjúkrahúsum, vantar
noklcuð á að i góðu lagi sé. Ak-
ureyrarbæ vantar t. d. vandað
sjúkrahús, og sömuleiðis vantar
hér í höfuðstaðnum bæjar-
sjúkrahús. Þá veldur miklum
vandræðum skortur sá, sem ver-
ið hefir á sjúkrahúsplássi fyrir
geðveikt fólk; horfir það til
stórvandræða, ef eigi verður
hráðlega bætt úr.
EIli- og hvíldarheimili, helzt í
hverjum landsfjórðungi, þarf að
hyggja hið fyrsta, og ættu
byggðarlög og ríki að hjálpast
að með það átak.
Þá minnist eg hér á eitt höf-
uðframtíðarmál þessarar þjóð-
ar: Heilsuverndarstöðvum hef-
ir síðustu árin verið komið á
fót á nokkrum stöðum, þar sem
þéttbýlt er, en í náinni framtíð
verður óhjákvæmilega að búa
20