Vísir - 17.06.1944, Blaðsíða 58

58 VÍSIR — Þ J ÓÐHÁTlÐ ARBL AÐ
Leikhúsin í Reykjavík. Hér hafa verið færð saman á einn stað öll þau hús, sem leikið hefir verið i hér í bæ. Fremst er Hólavallarskóli,
þar fyrir ofan yfirréttarhúsið (nú Haraldarbúð) og Glasgow-verzlunarhúsið efst. T. h. er Menntaskólinn og Iðnó. I skólanum var leildð
í Langalofti, og einu sinni í hátíðarsalnum. T. v. er fremst Breiðfjörðsleikhús (Fjalakötturinn), Báran, Góðtemplarahúsið og efst, hjá
þjóðleikhúsinu, helzta leikhús bæjarbúa um langt skeið: Nýi klúbbur, sem seinna varð veitingahúsið Skandinavia og sjúkrahús bæjar-
ins, en lauk ævi sinni sem Herkastalinn gamli. (Teikning: L. Sigurbjörnsson).
Láru§ Signrbjörnssoo:
Coulissusjóður bæjarins
og leikhúsið í Reykjavík.
Þáttur
um leiklistina
í bænum
síðan
1874.
„Allar menntaðar þjóðir
þekkja og viðurkenna, að leik-
ir, bæði gleði- og sorgarleikir,
hafi menntandi áhrif á þjóðirn-
ar, um leið og þeir gefa mönn-
um saklausa skemmtun. Þessi
hugsun er einnig vakandi hér
lijá oss, og til þess að gjöra
mönnum hér hægara fyrir að
geta orðið aðnjótandi þessarar
skemmtunar, hafa sumir af
þeim, sem hafa haldið þessum
leikjum hér uppi, gefið leilc-
áhöld sín, tjöld, fatnað, vopn
og Coulissur til Reykjavíkur-
bæjar, þannig, að þeir, sem eft-
irleiðis leika hér slíka^leiki,
hefði frjáls afnot þessara
muna.“
Þannig byrjar eitt merkileg-
asta plagg varðandi leiksögu
bæjarins. Það er gjafabréf, dag-
sett 30. maí 1866, fyrir leilc-
áhöldum og 100 rikisdölum, sem
gefendurnir, þeir: Þorvaldur
Stephénsen, Sigurður Guð-
mundsson, Jón H. Iijaltalín,
Helgi H. Ilelgesen og Lárus Þ.
Blöndal, afhenda Reykjavíkur-
bæ til ævinlegrar eignar og um-
ráða með nánar tilgreindum
skilyrðum. Sjóðurinn var tek-
inn til notkunar þegar Iðnaðar-
mannahúsið var byggt, en leik-
tjöldin og leikáhöldin, sem
höfðu aukizt nokkuð samkvæmt
ákvæðum gjafabréfsins, voru
afhent Leikfélagi Reykjavikur
á fyrsta starfsári þess. Má því
með sanni segja, að gjöf fimm-
menninganna frá því 1866 sé
sá hyrningarsteinn, sem núver-
andi leiklistarstarfsemi hér í
bæ byggði á og býr enn að.
Það er ekki úr vegi að líta’
nánar á gjafabréfið sjálft, því
það sýnir betur en nokkuð ann-
að hvernig umhorfs var í leik-
listarmálum höfuðstaðarins um
og fyrir 1874. Bréfið er varð-
veitt í Skjalasafni Reykjavíkur,
þar sem geymd er saga þessa
bæjar í kynstrum bréfa og
skjala. Við niðurröðun á
skjölum í safninu rakst eg á
gjafabréfið, og læt það koma
hér í útdrætti fyrir almenn-
ingssjónir.
Gefandinn heldur áfram:
„Vér, sem leikið höfum í
þetta skipti, erum gagnteknir
af hinni sömu hugsun, og þeirri
ósk, að leikir þessir mætti eigi
falla niður, heldur eflast hér,
ef unnt væri, og höfum við því
gefið leikáhöld þau og fatnað,
sem vér höfum orðið að láta
búa til í þetta skipti til hins
sama augnamiðs. En er vér för-
um að íhuga, hvernig þessu
augnamiði mætti bezt fram-
gengt verða, sáum vér, að hið
fyrsta, sem vantaði og sem mest
er nauðsyn á nú sem stendur,
er skýli .yfir leikáhöldin, þar
sem þau geti verið hreyfingar-
laus í milli þess að leikið er;
eða með öðrum orðum, oss
fannst mest þörf á húsi fyrir
sjálft leiksviðið með áhöldum
þess, þar sem scenan og öll leik-
áhöld gæti staðið alltaf uppsett
ár eftir ár. Oss kom því til hug-
ar að leggja grundvöll til sjóðs,
er slíkt scenuhús yrði síðar-
meir byggt fyrir; vér höfum
hugsað oss að þetta gæti skeð
með þeim hætti, að þegar bæj-
armenn hér fengi sér almennt
og sameiginlegt samkvæmishús,
þá yrði byggt út úr því minna
hús, er einungis væri til þess
ætlað, að þar stæði leiksviðið
sjálft, fyrir peninga þá, er safn-
azt hefði í þennan sjóð. —
Gefendur segja, að þeir þurfi
ekki að hugsa fyrir áhorfenda-
svæði, en með því leikáhöldin
Morguninn, teikning eftir Sigurð Guðmundsson málara. Minnir á:
„Gekk eg fram á gnýpu og geigvæna brún“ sem Matthías kvað.