Morgunblaðið - 28.03.1991, Qupperneq 44

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 28. MARZ' 1991
m
Ráðherra
kynntur á dálk-
sentimetrum
Óviðeigandi íhlutun:
Hugleiðingar
vegna skrifa Uffe
Elleman Jensen
eftir Sólveigu
Pétursdóttur
Fyrir skemmstu lét menntamála-
ráðherra, Svavar Gestsson, ráðu-
neyti sitt auglýsa með heilsíðu aug-
lýsingum í dagblöðum efni frum-
varps sem enn var til meðferðar á
Alþingi, og varð ráðherrann að biðj-
ast afsökunar á þessum mistökum
sínum, enda slík vinnubrögð eins-
dæmi. En hugur virðist ekki hafa
fylgt máli, því að nú hefur ráðherr-
ann enn á ný farið kollsteypu á
auglýsingamarkaðnum og skapað
hættulegt fordæmi um leið.
Sl. laugardag birtust í öllum
helstu dagblöðum landsins stórar
auglýsingar frá menntamálaráðu-
neytinu um opnun Þjóðleikhússins,
prýddum myndum af engum öðrum
en stórsöngvaranum Kristjáni Jó-
hannssyni og menntamálaráðherra,
Svavari Gestssyni, hlið við hlið. I
auglýsingatextanum er þjóðinni
óskað ánægjulegra stunda í Þjóð-
leikhúsinu og ýmsum þakkað sem
tóku þátt í breytingum hússins og
að lokum tilkynnt að Þjóðleikhúsið
sé tekið til starfa á ný.
Hér er þjóðinni:
— óskað ánægjulegra stunda í húsi
sem er hennar eign og hún hef-
ur kostað breytingar á.
— tilkynnt. um opnun húss sem
skýrt hafði verið frá í öllum fjöl-
miðlum, þ. á m. með beinum út-
sendingum á báðum sjónvarps-
stöðvum.
— gert þetta kunnugt í auglýsing-
um sem hún sjálf greiðir fyrir
hönnun og kostnað á.
— bent á verkið af hálfu stjómsýsl-
unnar, ekki af manni, fyrirtæki
eða félagi.
Skilaboð auglýsingarinnar era
hinsvegar ótvíræð, þ.e. mennta-
málaráðherra réðst gegn ofureflinu,
væntanlega fulltrúum löggjafar- og
fjárveitingarvaldsins á Alþingi og
hefði betur. Endurbætt Þjóðleikhús
er hans prívat og persónulega verk,
enda þessi ráðherra Alþýðubanda-
lagsins á leið í kosningar. Auglýs-
ingin hefði þess vegna getað verið
skreytt með hinum nýju litum
G-listans, rauðum og grænum, í
stað fánalitanna.
Þrjóskur ráðherra
Þennan skilning undirstrikar
Svavar Gestsson í viðtali í Þjóðvilj-
anum sk laugardag, undir fyrir-
sögninni „Það þurfti talsverðan
skammt af þrjósku". Orðrétt segir
m.a.: „Það er reyndar rétt að fara
aðeins aftur í tímann og minna á
að forverar mínir tveir í mennta-
málaráðuneytinu höfðu skipað
nefndir vegna þessa máls, en þar
hæfði í rauninni ekkert gerst. En
þegar við Ólafur Ragnar gátum
sett kraft í málið urðu margir til
að risa upp og andmæla."
Metnaður þjóðar — eða manns?
Það er ekkert að því að hafa
metnað fyrir hönd íslenskrar menn-
ingarstarfsemi en auglýsingar eins
og þær sem hér hafa verið gerðar
að umtalsefni hafa ekkert með slík-
an metnað að gera. Þær fela fyrst
og fremst í sér misnotkun á al-
mannafé rétt fyrir kosningar og
þær skapa hættulegt fordæmi, því
að þótt benda megi á býsna mörg
varhugaverð dæmi úr auglýsingum
ráðuneytanna á tímum þessarar rík-
isstjórnar, þá er hér farið út fyrir
velsæmismörk. Ef slíkt er látið óá-
talið er hætt við ófremdarástandi.
Hvar á að setja mörkin? Má eiga
von á fjölda svona auglýsinga frá
hinum ýmsu ráðuneytum fram að
kosningum? Ef til vill fer mennta-
málaráðherra þá að auglýsa á eftir-
farandi hátt: „Því miður getum við
ekki lokið nú við að fullgera Þjóðar-
bókhlöðuna skv. stjómarsáttmálan-
um, en ef við fáum áframhaldandi
umboð frá þjóðinni þá lofa ég að
þeirri framkvæmd verði lokið sem
allra fyrst." í þessu sambandi skipti
þá væntanlega engu máli að Þjóðar-
bókhlaðan er hálfkörað og alls ekki
séð fyrir endann á byggingu henn-
ar. A árinu 1990 fékk Þjóðarbók-
hlaðan aðeins 67 milljónir af þeim
265, sem sérstakur eignarskattur
vegna byggingarinnar skilaði.
Miðað við ósamkomulagið innan
stjómarflokkanná og þá samkeppni
sem þar ríkir verður e.t.v. farið að
auglýsa allt milli himins og jarðar
næsta mánuðinn. Kannski myndi
umhverfismálaráðuneytið sjá
ástæðu til þess, svona rétt til að
minna á sig og sína, að óska Reyk-
Sólveig Pétursdóttir
„Það er ekkert að því
að hafa metnað fyrir
hönd íslenskrar menn-
ingarstarfsemi en aug-
lýsingar eins og þær
sem hér hafa verið
gerðar að umtalsefni
hafa ekkert með slíkan
metnað að gera. Þær
fela fyrst og fremst í
sér misnotkun á al-
mannafé rétt fyrir
kosningar.“
víkingum í auglýsingu til hamingju
með góða veðrið, því að rigningin
væri svo heppileg fyrir gróðurinn.
0g minna má á bæklinginn fræga
frá LÍN, sem Svavar Gestsson lét
gera í 13 þúsund eintökum og senda
öllum námsmönnum; ávarpsorð
vora frá — rétt til getið — mennta-
málaráðherra!
Siðferðismat
Menntamálaráðherra hefur nú
undanfarið komið víða við á auglýs-
ingamarkaðnum og eflaust finnst
honum það bara allt í lagi, enda
engar reglur sem gilda um slík út-
gjöld hjá ráðuneytunum. Að auki
hefur þing verið rofið svo að þar
verður ekki kallað eftir afsökunar-
beiðni á mistökum. Hann ætti hins-
vegar að hafa það í huga að siðferð-
ismat ráðherra og þjóðarinnar þarf
alla jafna að fara saman. Hér er
langur vegur frá að svo sé.
Höfundur er alþingismaður fyrir
Sjálfstæðisflokkinn í
Reykja víkurkjördæmi.
eftir Pál Pétursson
Laugardaginn 23. mars sl. skrif-
aði utanríkisráðherra Dana, Uffe-
Ellemann Jensen, viðhafnargrein í
stærstu dagblöð allra Norðurland-
anna samtímis. Á íslandi birtist rit-
smíð ráðherrans í Morgunblaðinu
undir fyrirsöginni „Þegar Norður-
lönd era tilbúin".
Grein þessi er mjög ákafur áróður
fyrir því að Norðurlönd öll gangi í
Evrópubandalagið og helst ekki
seinna en strax. Hvað gengur ráð-
herranum til með þessum skrifum?
Hann lætur í veðri vaka að hann
vilji hafa vit fyrir stjórnmálamönn-
um annars staðar á Norðurlöndum
og ráða þeim heilt. Nú hafa Danir
áður viljað reyna að hafa vit fyrir
öðram Norðurlandabúum. Við ís-
lendingar höfum mörg hundrað ára
reynslu af yfirráðum Dana, þannig
að þetta er ekki í fyrsta skipti sem
við fáum að kynnast ráðleggingum
þeirra. Danir eru svo sem kunnugt
er aðilar að EB. Uffe Elleman Jens-
en gerir mjög lítið úr yfirstandandi
viðræðum EB og EFTÁ um myndun
evrópsks efnahagssvæðis, EES.
Hann telur EES einungis „skiptistöð
á leiðinni að hinu víðtæka samstarfi
sem felur í sér skuldbinding-
ar“ .. .„Spumingin sem menn verða
að spyija sig nú er hversu lengi
menn ætli að hafast við á þessari
skiptistöð og hvort hún eigi að vera
annað og meira en biðpallur, einn
af þessum afskekktu og vindblásnu
litlu brautarpöllum þar sem stóra
lestimar brana framhjá."
Nakinn ráðherra
Síðan velur danski utanríkisráð-
herrann líkingu úr sögu H.C. And-
ersen um nýju fötin keisarans. Hann
segist hafa fyrir ári valið sér „hlut-
verk litla saklausa barnsins" og
fært rök að því „að draumarnir um
sameiningu milli EB og EFTA
byggðust á á óraunhæfum vænting-
um og hvatt hin Norðurlöndin til
að taka stefnuna á fulla aðild að
EB“.
Hér tel ég að ráðherrann hafi
verið óheppinn með samlíkingu,
hann er ekki í hlutverki hins skarp-
skyggna bams, hann er í hlutverki
keisarans. Hann er nakinn enda
þótt hann ímyndi sér að hann sé
skartbúinn. Tilgangur skrifa ráð-
herrans er augljós og annar en hann
vill vera láta. Hann er ekki að hjálpa
öðram Norðurlöndum, hann er að
biðja um hjálp þeirra Dönum til
handa og raunar er greinin öll eitt
samfellt neyðaróp.
Af greininni má ráða að afstaða
Dana sem aðila að EB greiði ekki
fyrir viðunandi niðurstöðu af samn-
ingaviðræðum um EES. Ef Danir
leggja sig fram um að koma í veg
fyrir að EFTA-þjóðirnar nái sæmi-
legum árangri, þá kann það að
skaða hagsmuni okkar EFTA-þjóð-
anna, enda þótt Danir séu lítils
megandi í EB. Þetta eru alvarleg
tíðindi þar sem EES-viðræðurnar
eru á viðkvæmu stigi þessa dagana.
Misjafnt mat á Dönum
Okkur Norðurlandabúum þykir
mikið til Dana koma og lítum til
þeirra með vinsemd og virðingu.
Ég hef haft tækifæri til þess að
kynnast viðhorfi „kontóristanna" í
Brassel til Dana, það er allt annað.
Þar er Danmörk álitin leiðinlegt
kotríki með endalausar sérþarfir.
Danir vilja t.d. hafa vinnuumhverfi
og félagslegt öryggi með miklu
kostnaðarsamari. hætti heldur en
skrifstofugreifunum í Brussel þykir
þurfa. Sjónarmið Dana hafa sáralít-
inn hljómgrunn hjá EB og áhrif
þeirra era ekki stórvægileg á
ákvarðanatöku bandalagsins, þeir
hafa t.d. einungis 16 þingmenn af
518 á Evrópuþinginu. Þessu una
danskir stjórnmálamenn skiljanlega
illa og róa að því öllum árum að fá
önnur Norðurlönd inn í EB. Með því
vonast þeir eftir að norræn sjón-
armið fengju þar einhver áhrif. Ég
vitna til greinar Uffe-Ellemanns
Jensens: „Segjum svo að við gætum
starfað þannig saman jnnan EB að
það gæfi þeim gildum og hagsmun-
um pólitískt vægi og slagkraft, sem
Norðurlöndin eiga sameiginleg en
skortir nú raunverulegan pólitískan
vettvang.“ Hér fer ráðherrann villur
vegar. Norræn gildi og hagsmunir
eiga mjög langt í land að komast
til áhrifa innan EB hvað svo sem
ráðherrann dreymir.
Árás á norrænt samstarf
Uffe-Ellemann Jensen ræðst í
grein sinni á Norðurlandasamstarfið
og vanda því ekki kveðjumar. Hann
telur Norðurlandasamstarfið
„skuggaveröld" og segir orðrétt: „í
Framkvæmdaáætlun
íjafnréttismálum
eftir Jóhönnu
Sigurðardóttur
Lögð hefur verið fyrir ríkisstjórn
og Alþingi framkvæmdaáætlun til
næstu fjögurra ára um aðgerðir til
að ná fram jafnrétti kynjanna.
Framkvæmdaáætlunin er samin
með stoð í lögum nr. 65/1985, um
jafnan rétt og jafna stöðu kvenna
og karla.
Við samningu framkvæmdaáætl-
unarinnar hefur megináhersla verið
lögð á aðgerðir til að jafna stöðu
kynjanna á öllum skólastigum og
jafnrétti í Iaunamálum kvenna og
karia. Áætlunin tekur einnig til
ýmissa félagslegra réttinda svo og
aðgerða til að bæta stöðu kvenna
á vinnumarkaði.
Helstu viðfangsefni einstakra
ráðuneyta á sviði jafnréttismála
næstu fjögur árin eru:
1. Hlutur kvenna í nefndum á
vegum ríkisins nái 25% í lok
gildistíma áætlunarinnar, en
hann er nú 11%.
2. Á árunum 1991-1992 verði
valdar 5 stórar ríkisstofnanir
t.d. á heilbrigðis- og skólasviði
og athuguð kjör karla og
kvenna, þ.e. laun, aðrar
greiðslur og fríðindi.
3. Byggðastofnun verði frá og
með árinu 1992 trýggð fjárhæð
á fjárlögum hvers árs til að
_ styrkja stöðu kvenna í dreifbýli.
4. ’ Tillögur nauðgunarnefndar
komi til framkvæmda á gild-
istíma áætlunarinnar, en þær
eru m.a. að breyting verði gerð-
ar á XXII. kafla almennra
hegningarlaga um kynferðis-
brot. Breytingar verði gerðar á
lögum um meðferð opinberra
mála. Haldin verði námskeið
fyrir lögreglumenn og starfs-
menn heilbrigðisþjónustu.
Fræðsla um kynferðisbrot verði
aukin í grunnámi lögreglunnar.
5. Gerð verði úttekt á stöðu karla
í breyttu samfélagi með jafnari
fjölskylduábyrgð.
6. Jafnréttisráðgjafar verði ráðnir
á árinu 1992 fyrir 2 kjördæmi
til reynslu, sem vinni að leið-
réttingu á stöðu kvenna í fyrir-
tækjum og stofnunum.
7. Sett verði löggjöf um starfs-
menntun en hún mun stuðla
að auknu atvinnuöryggi
kvenna.
8. Námskeið verði haldin fyrir rit-
ara og fulltrúa er hefði það
markmið að auka hæfni þeirra
og veita þeim möguleika á
launa- og stöðuhækkun.
9. Jafnrétti kvenna og karla í líf-
eyrismálum verði tryggt, sérs-
taklega réttindi heimavinnandi.
10. Komið verði á fót verkefna-
og markaðsstofu með því
markmiði að færa störf í ýms-
Jóhanna Sigurðardóttir
um tækni- og þjónustugreinum
til landsbyggðarinnar.
11. Mörkuð verði stefna í mál-
efnum fjölskyldna,
12. Úttekt verði gerð á eign
karla og kvenna á fasteignum
hér á landi.
13. Lög um fæðingarorlof verði
endurskoðuð að því er varðar
sjálfstæðan rétt fólks til töku
fæðingarorlofs.
14. Stofnuð verði neyðarmót-
taka fyrir fórnarlömb kynferð-
isbrota og annars ofbeldis.
15. Þróunarverkefni til að fjölga
atvinnutækifærum kvenna í
iðngreinum.
16. Jöfnuð verði staða kynjanna
á öllum skólastigum, m.a. með
fræðslufundum, starfsmanna- •
stefnu í skólum, námsefni án
kynjafordóma, fjölskyldu-
fræðslu og starfsfræðslu.
Hér er aðeins fátt eitt talið í
þessari framkvæmdaáætlun.
Stjórnvöld hafa sérstakar skyldur í
að hafa framkvæði að því að stuðla
að jafnrétti kynjanna. Þess vegna
er sú leið valin í framkvæmdaáætl-
uninni að beina átaki að stjórnvöld-
um. Gangi stjórnvöld á undan með
góðu fordæmi er það vísandi veginn
fyrir aðra svo sem aðila vinnumark-
aðarins að gera slíkt hið sama.
Höfundur er félagsmálar&ðherra.
„Við samningu fram-
kvæmdaáætlunarinnar
hefur megináhersla
verið lögð á aðgerðir
til að jafna stöðu kynj-
anna á öllum skólastig-
um og jafnrétti í launa-
málum kvenna og
karla.“