Morgunblaðið - 13.03.1999, Blaðsíða 70
70 LAUGARDAGUR 13. MARZ 1999
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
+ Ingibjörg Árna-
dóttir fæddist á
Stóra-Hrauni í
Hnappadalssýslu
20. júlí 1908. Hún
lést á Sjúkrahúsi
Skagfirðinga á
Sauðárkróki 19.
febrúar síðastliðinn
og fór útför hennar
fram frá Sauðár-
krókskirkju 6.
mars.
Ingibjörg Ámadóttir
frá Reykjum er látin.
Þegar Arni sonur henn-
ar hringdi í mig og tjáði mér andlát
hennar, fannst mér sem svið lífsins
yrði strax snauðara við þessa dánar-
fregn. Ingibjörg var nefnilega ekki
nein venjuleg manneskja. Hún var
stórbrotin til orðs og æðis og því var
það sérstök upplifun að fá að kynn-
ast henni. Ég get vel um það borið
eftir nær þriggja áratuga kynni.
Hiklaust er það í huga mínum mikið
lán að hafa fengið að kynnast fólkinu
frá Reykjum og verða vináttu þess
aðnjótandi. Þegar ég kom á Sauðár-
krók í ársbyrjun 1970 til náms í iðn-
skólanum þar, var ég ekki kunnugur
neinni sál í hinum skagfirska höfuð-
stað. En ég hafði tryggt mér gott
fæði á góðum stað. Ég var kostgang-
aii hjá Ama frá Reykjum og hans
miklu myndarkonu Betu. Þau hjónin
vom frábær í allri viðkynningu og
ekki skemmdi það fyrir að þau áttu
fríska og hressilega krakka sem
settu ósvikið líf og fjör í mynstur
þeirra daga sem fóm í hönd. Þama
hófust kynni mín af þessari ágætu
fjölskyldu og sérstaklega vil ég geta
þess að við Gunnar Ingi, sonur
þein-a hjóna, urðum miklir mátar.
Það var margt gert sér til skemmt-
unar í húsinu við Hólaveginn, þar
sem Ami og Beta bjuggu á þessum
tíma. Við Ami spjölluðum um ný og
gömul mál og svo var spilað bobb af
miklum krafti. Ég held að nánast all-
ir hafí tekið þátt í þeim leik. Fleiri
kostgangara höfðu þau hjón og vom
þeir frá Skagaströnd eins og ég.
Þessi kynni mín af Áma og fjöl-
skyldu hans leiddu svo til þess að ég
fékk næsta vetur leigt herbergi hjá
foreldmm hans, Gunnari og Ingi-
björgu í húsinu Borgarey, þar sem
þau bjuggu, en fæði hafði ég áfram
hjá Ama og Betu sem nú vom flutt í
kjallarann í Villa Nova. Mér fannst
t athyglisvert að á framhlið Borgareyj-
arhússins stóð nafn
þess og dagsetning og
ártal, 17. júní 1930.
Þann dag umrætt ár
var móðir mín fædd.
Fannst mér þessi sam-
svömn góðs viti varð-
andi vist mína í húsinu,
enda á ég þaðan aðeins
góðar minningar. Það
var á þessum tíma-
punkti sem ég fyrst
kynntist Ingibjörgu frá
Reykjum og hennai' in-
dæla eiginmanni.
Næstu tvo vetur hafði
ég svo herbergið áfram
og vinaböndin urðu sífellt traustari.
Margar stundir sat ég og ræddi við
Gunnar frá Reykjum og hreifst ég
mjög af þeirri persónu sem hann bar.
Hann geislaði frá sér hógværð og
hlýjum mannkostum og hann verður
mér ávallt ógleymanlegur maður.
Áhrifin af því að kynnast honum hafa
ætíð orðið mér gott veganesti í lífinu.
Þegar hann lést árið 1976, saknaði ég
mikils og góðs vinar. Blessuð sé
minning hans um alla eilífð.
Og nú er komið að Ingibjörgu. Já,
hún Ingibjörg, hvemig á eiginlega
að segja frá henni, þessari gustmiklu
og gerðarlegu konu, sem hristi alla
lognmollu úr h'fsmálunum og kom
öllu á hreyfingu í kringum sig?
Hún var ekki af neinum aukvisum
komin, dóttir hins stórmerka kenni-
manns séra Áma Þórarinssonar og
skörungsbragðið leyndi sér ekki.
Hún átti í sér heilbrigt og gott
Stóra-Hrauns stolt og það ófst sam-
an við tilfinningar og tungutak á lit-
ríkan hátt. Við Ingibjörg urðum
bestu vinir, hún tók tryggð við mig
og ég við hana. Bæði voram við smá-
hrekkjótt og höfðum gaman af ýms-
um glettum. Það kom því ýmislegt
upp á sem skemmtilegt var og skil-
aði hlátri og hressum brag í sam-
skiptum. Oft sátum við tvö ein í eld-
húsinu og ræddum um alla heima og
geima. Hún sagði mér frá gamla tím-
anum og margar sögumar sagði hún
mér um kúnstug uppátæki manna og
kvenna fyrr og síðar. Alltaf var
kímnigáfan vakandi hjá Ingibjörgu
og ég naut þess að heyra þessar sög-
ur hennar sem allar vora yfirleitt
fullar af jákvæðu viðhorfi til mann-
lífsins og undirstrikuðu fjölbreyti-
leika þess með gamansömum hætti.
Hún átti svo sem ekki langt að
sækja frásagnarhæfileikana og
sannarlega bar hún það með sér að
vera dóttir fóður síns. Hún var
óþvinguð í framkomu og iá ekki á
skoðunum sínum ef út í það var far-
ið. Það duldist engum sem kynntist
Ingibjörgu að hún bar mikla og
ósvikna virðingu fyrir menntun og
lærdómi. Hún var með það algerlega
á hreinu varðandi allt sitt ættfólk og
tengdafólk hvaða menntunarstig
hver og einn hafði. Þar fór ekkert á
milli mála. Hún sagði mér frá þessu
öllu með svo miklum áhuga og krafti,
að mér leiddist það hreint ekki. Það
var svo gaman að sjá augun hennar
tindra, heyra áherslurnar sem hún
lagði í lýsingamar og finna virðing-
una sem að baki lá. Hún leiddi fram
fyrir hugskotssjónir mínar heilan
her af langskólagengnu fólki, sem
allt var skylt henni eða tengt og hún
gladdist hjartanlega yfir menntunar-
legri velgengni þessa fólks. Þarna
birtust mér í löngum röðum prestar
og prófessorar, læknar og lögfræð-
ingar, verkfræðingar og viðskipta-
fræðingar, tannlæknar og tækni-
fræðingar, stórkaupmenn og stærð-
fræðingar, eða í stuttu máli sagt -
fólk með alla hugsanlega langskóla-
menntun. Ingibjörg leit svo á að
mikið væri fengið með slíkri mennt-
un og gladdist hún hjartanlega yfir
hverjum nýjum sigri sem fólk henn-
ar vann í sókn til meiri menntunar.
Hún fann til stolts og ánægju þegar
einhver útskrifaðist með góða lær-
dómsgráðu og sá fognuður var fals-
laus. Hún var nefnilega af þeirri
kynslóð sem skdldi öðram betur þá
möguleika sem manninum era gefnir
til vaxtar og viðgangs í gegnum góða
menntun.
Áhugi hennar í þessum efnum var
því fullur af umhyggju fyrir hag þess
fólks sem hlut átti að máli.
Við Ingibjörg tefldum talsvert og
hún var skemmtilegur skákmaður.
Baráttuhugurinn var afskaplega
mikill og henni vai- hreint ekki í hug
að gefast upp þó staðan væri nánast
orðin óverjandi. Hún leitaði allra
leiða til að finna bjargarveg og aldrei
heyrðist uppgjafartónn. Eins var
það á ævibrautinni, hún tefldi lífs-
skákina með gleði og gefandi hætti
og sýndi þar sína snjöllu leiki í dags-
ins önn. Má með réttu segja að hún
hafi kunnað þá list að krydda hið
venjubundna lífssvið með óvenjuleg-
um hætti. Ingibjörg var mjög Ufandi
manneskja alia tíð, hún var aðsóps-
mikil og þekkti ekki neinn daufingja-
hátt í samskiptum. Ég á fjölmargar
góðar minningamyndir af henni í
huga mér, sem undirstrika sérkenni
hennar og sterkan persónuleika og
sú inneign er mér dýrmæt sem gleði-
gjöf í lífinu.
Mér þótti því vænna um Ingi-
björgu sem kynni okkar urðu meiri
INGIBJORG
ÁRNADÓTTIR
+ Eyiiín Maríus-
dóttir fæddist í
Reykjavík 21. júní
1923. Hún lést á
dvalarheimilinu
Blesastöðum þann
18. janúar síðastlið-
inn og fór útför
hennar fram í kyrr-
þey frá Fossvog-
skapellu 28. janúar.
Það var kærleikur-
inn og þjónustuviljinn
sem einkenndi allt þitt
líf. - Auðmjúk og lítil-
lát varstu mamma mín,
hvorki munnhvöt né margorð, en
leitaðist við að finna fögur og hlýleg
orð er hýrguðu hugann.
Ég minnist þín æ fyrir gæskuna
og kærleikann, svo innilegan og
órjúfanlegan í hjarta þér, hvernig
svo sem líðan sjálfrar þín var og
mótbyr og veikindi settu á þig
mark.
Hverjum hefur tekist að ganga
þessa lífsgöngu án þess nokkru
sinni að hafa haft í frammi blótsyrði
á vör, án þess að missa stjóm á
skapsmunum sínum, án þess að
dæma orð og gerðir annarra, án
4, þess að kvarta nokkru sinni, bera
ekki kala til nokkurs
manns en miklu frem-
ur launa illt með góðu,
fyrirgefa og hugsa um
það helst og fremst að
vera öðram til
þjónutu? - Þá list
kunnir þú. - Þú varst
rík af skynsemd, því
reiðin var ávallt fjarri
þér. Þú miðlaðir orðum
þínum mildilega og
vissir að viskan er
betri en aflið.
Sá vægir, sem vitið
hefur meira, sagðir þú.
- Þú vægðir. - Þú
vægðir svo mikið að þínar eigin
þai-fir virtust engar vera. Hlutverk
þitt varð það að þjóna öðrum. Þeir
vora ófáir, sem þú stundaðir, hvort
sem var í veikindum þeirra eða elli.
Þú stundaðir þetta fólk nánast
hvem dag til að létta undir með því,
gera því viðvik, fara í búðina, þrífa,
baða, pússa, allt sem fólki datt í hug
að biðja þig um, það var allt sjálf-
sagt og gert af gleði.
Við bjuggum í sama húsi síðustu
13 árin og þjónustuviljinn, lipurðin
og elskan var söm við sig öll árin.
Efri árin urðu harla dapurleg,
hrömunarsjúkdómur greip þig helj-
artökum, hann setti mark sitt
einnig á dómgreindina. Þrátt fyrir
það hélstu áfram að aðstoða aðra,
síðast af vilja frekar en mætti. -
Aldrei baðst þú um hjálp frá öðram,
en afþakkaðir alla aðstoð ákveðið en
mildilega, þrátt fyrir að heilsan
væri biluð, það fannst okkur leitt.
En gæskan þín, mamma mín,
fylgdi þér alla ævi.
Guð blessi þig.
Vemdi þig englar elskan mín,
einkum þegar að máninn skín,
líði þér kringum hvílu hljótt
á hvítum vængjum um miðja nótt.
Nei, nei, það varla óhætt er,
englum að trúa fyrir þér,
engill ert þú og englum þá
of vel kann þig að lítast á.
(Stgr. Thorsteinss.)
Guðbjörg.
Til ömmu
í ljósi þú ert og gleymum því
liðna. Þú varst svo góð, ég sakna þín
sárt. Guð og hans englar skulu
fylgja þér áfram á þínum ferðum
hvert sem er.
Ég elska þig amma, hvort þú ert
hér eða á himni, Guð mun ætíð vaka
yfir þér.
Guð er okkur góður. Við alia þá
sem tráa á hann. Hann vill hjálpa
öllum þeim sem eiga bágt.
Karítas Eyrún.
EYRUN
MARÍUSDÓTTIR
og er ég Guði þakklátur fyrir að hún
fékk að halda fullri reisn til hinstu
stundar. Það var í eðli hennar að
vilja halda merki sínu uppi til síðasta
dags og hverfa af vettvangi á þann
veg. Það var gott að eiga vináttu
Ingibjargar frá Reykjum og ég kveð
þessa mikilhæfu vinkonu mina með
einlægri þökk og sannri virðingu.
Hún var einstök manneskja.
Ástvinum hennar öllum flyt ég
mínar innilegustu samúðarkveðjur
og óska þeim um alla framtíð alls
hins besta á lífsbrautinni.
Rúnar Kristjánsson,
Skagaströnd.
Mér er svo minnisstætt sem gerst
hefði í gær er ég fór í sveit í fyrsta
sinn. Steingrímur móðurbróðir minn
flutti mig og móður mína ásamt fleiri
skyldmennum á trillu sem hann átti
frá Króknum og út að Reykjum á
Reykjaströnd, hins þekkta sögustað-
ar úr Grettissögu, og hefur það vart
verið meira en klukkutíma „stím“.
Þetta var á fógram vordegi árið
1952. Mér sex ára snáðanum fannst
þetta vera heil eilífð, enda spenntur
og ekki alls kostar sáttur við að
skilja við móður mína í fyrsta skipti
um lengri tíma. Hún var á leið suður
til að vinna á „Vellinum" en um þess-
ar mundir var lítið um vinnu á
Króknum, einkum fyrir konur. Ég
veit ekki hvort ég áleiðis gerði mér
grein fyrir alvöru atburðarins en við
fengum að sjálfsögðu höfðinglegar
móttökur hjá búendum á Reykjum,
þeim heiðurshjónum Ingibjörgu
Áraadóttur og Gunnari Guðmunds-
syni sem þar bjuggu ásamt með
Ama syni sínum sem er áratug eldri
en ég. Áður en langt um leið var ég
háttaður niður í rám og mamma sat
við rámstokkinn meðan ég sofnaði.
Síðar um kvöldið vaknaði ég upp,
áttaði mig á fjarvera mömmu og
grét sáran, nánast óstöðvandi. Þá
kynntist ég í raun í fyrsta sinn þess-
ari fríðu og hlýju konu sem ég alla
tíð síðan leit á sem fóstra mína,
henni Ingibjörgu á Reykjum. Hún
talaði um fyrir mér og huggaði mig
og von bráðar sofnaði ég aftur í fangi
hennar og vaknaði ekki fyrr en
morguninn eftir.
Þá tók á móti mér öðlingurinn
Gunnar bóndi, við snæddum saman
morgunverð, vísast hafragraut eða
hræring með súra slátri en tími var
kominn að sinna kúnum. Á þessum
fyrsta degi sveitaverannar kynntist
ég strax einu mikilvægasta hlutverki
sem ég þurfti að gegna á hverju
sumri næstu árin en það var „kúa-
rektor". Ég var strax orðinn sem
einn af fjölskyldunni, hafði eignast
hlutverk og skyldur að sinna og þótt
móðursöknuðurinn væri sár dofnaði
hann smám saman vegna umhyggju
og hlýju þessara „fósturforeldra“
minna og undraveraldar sveitalífsins
sem á hverjum degi kynnti fyrir mér
og kenndi eitthvað nýtt og spenn-
andi.
Næstu mánuðir liðu fljótt, ég
lærði að sinna fé við sauðburð, bera
á tún og slóðadraga, slá, rifja og
raka. Á þessum tíma blandaðist sam-
an gamli og nýi tíminn. Ég fékk
tækifæri til að vinna með rakstrarvél
sem dregin var af hesti og einnig var
farið í mörg ár á rekafjöra með hest
og kerra einkum til að safna eldivið.
Tveimur árum síðar var mér kennt á
Ferguson-traktorinn og það sumar
slóðadró ég stóran hluta túnsins og
sló það síðar með traktor-sláttuvél-
inni. Múgavélin kom síðar en hún
gat næstum allt.
Ég lærði að umgangast hesta sem
síðar í mínu lífi hefúr orðið einhver
mín mesta lífsnautn og ánægjuauki.
Ég fór í kaupstaðarferðir fyrir Ingi-
björgu, einkum til að kaupa
smávaming til baksturs og matseld-
ar. Leiðin frá Reykjum til Sauðár-
króks er um 17 km (þriggja-fjögurra
klst. reið) og var greiðfær að mestu
en þegar að Gönguskarðsár var
komið varð ég að velja hvort ég færi
þjóðveginn og yfir brána eða yfir
Gönguskarðsárósinn nálægt sjó og
auðvitað þar sem hann var dýpstur!
Þegar á Krókinn kom var haldið til
Sýsluhesthússins sunnan við Suður-
götu og hesturinn geymdur þar í
góðu yfirlæti.
Að útréttingum loknum var litið
inn hjá Steina frænda og Möggu
frænku en síðan var haldið suðui- á
íþróttavöll undir Nöfum (Grænu-
klauf) og brást varla að einhverjir
kappar á mínum aldri voru þar að
leik. Skal þar frægasta teija: Palla
Ragnars, Gylfa Geiralds, Pálma Sig-
hvats eða Érling á Hótelinu en ef
einhverjir era vantaldir vora þeir
annaðhvort eldri en ég eða skoraðu
of mikið hjá mínu liði.
Mjög var gestkvæmt á Reykjum á
þessum áram. Algengt var að á bæ
bæri 5-10 bíla á dag. Dæmi vora um
að allt að 20 bílar kæmu sama dag-
inn. Þessir gestir vora einkum frá
Reykjavík, ættingjar og vinir Ingi-
bjargar, en einnig fólk sem hreifst af
fegurð Skagafjarðar og Reykja-
strandar, ekki síst útsýninu frá
Reykjadiski eða úr Sandvík eða
Glerhallavík. Nær undantekninga-
laust fengu gestimir höfðinglegar
móttökur hjá Ingibjörgu og Gunnari,
borð svignuðu af kræsingum enda
var Ingibjörg mikil húsmóðir, vel að
sér í matargerð og sérstaklega
minnist ég hvað hún bakaði gott
kaffibrauð og kökur! Að góðgerðum
loknum var gengið til stofu og sungið
og spilað en Ingibjörg spilaði listavel
bæði á píanó og orgel og hafði góða
söngrödd en Gunnar hafði mikla og
fagra tenórrödd, og hafði m.a. á
yngri áram sungið einsöng með Kar-
lakór Reykjavíkur. Ýmist söng
Gunnar einsöng eða þau hjónin sam-
an og stundum tóku gestirnir undir.
Ég hlýddi á þessa kraftmikiu al-
þýðumenningu agndofa af hrifningu
og þama fæddist hjá mér mikill
áhugi á sígildri tónlist, einkum söng,
sem hefur fylgt mér æ síðan.
Margt góðra bóka var til á Reykj-
um og mikið lesið. Ég fékk oft frí í
skólanum bæði vor og haust tii að
geta verið lengui' í sveitinni og eink-
um var þá sauðburðurinn svo og
göngur og réttir aðalástæða skóla-
frísins. Ekki spillti þá fyrir að geta
sloppið við vorprófin! Þessu fylgdi þó
sú krafa að ég var „settur til bókar“
á Reykjum, látinn lesa eitthvað upp-
hátt daglega og hlýddi Ingibjörg eða
þau hjón bæði á lesturinn og ræddu
við mig um efnið að loknum lestri.
Varð þetta að sjálfsögðu til að auka
bæði skilning minn og áhuga á efn-
inu og er ég þeim hjónum eilífiega
þakklátur fyrir þessa „húslestra".
Mér era minnisstæðar ýmsar bækur
sem mér þóttu sérlega skemmtilegar
og var það allt frá ævintýrinu um
Nilla Hólmgeirsson til mynd-
skreyttrar útgáfu af Heimskringlu,
íslendingasögumar svo og Ævisaga
séra Árna Þórarinssonar eftir Þór-
berg sem var að sjálfsögðu skyldu-
lesning á þessu heimili. Það kom
enda í ljós þegar ég seint og um síðir
kom í skólann að lesturinn í eidhús-
inu hjá Ingibjörgu og Gunnari var
miklu betri menntun en unnt var fá í
venjulegum bamaskóla.
Þau hjónin tóku um árabil stóran
hóp af krökkum, einkum af höfuð-
borgarsvæðinu, til sumardvalar og
þáðu einhverja greiðslu fyrir. Þessu
fylgdi sá hængur að borgarbömin
þurftu ekki að taka þátt í daglegum
bústörfum frekar en þau sjálf vildu
og ef eitthvað var að veðri sátu þau
gjaman inni. Ég var hins vegar „ráð-
inn“ á þeim kjöram að „vinna fyrir
mér“ og gekk því til verka hvernig
sem viðraði og fékk að matast með
heimilisfólkinu en ekki með krökk-
unum sem átu sér. Þetta setti mig
auðvitað á stall gagnvart krökkunum
og ég var miklu nánari heimilisfólk-
inu en ella, vai'ð strax eins konar
fóstursonur þeirra heiðui'shjóna,
Ingibjargar og Gunnars. Auðvitað
kom fyrir að ég öfundaði hina krakk-
ana t.d. ef sinna þurfti heyskap lengi
í kalsaveðri en sú öfund var venju-
lega minni en montið yfir að hafa
staðið sig vel og afrekað meiru en
hinir. Ég naut líka, seinni árin á
Reykjum, sérstakra forréttinda en
það var að fá að vera leiðsögumaður
ferðamanna út í Glerhallavík. Ég
gæti tráað að ég hafi farið u.þ.b.
hálft þúsund ferðir þangað á þessum
áram og efast ég um að margir aðiir
hafi komið oftar á þennan dýrðlega
stað. Ferðamennimir vora bæði inn-
lendir og erlendir: útlendingamir
töluðu fæstir íslensku að neinu ráði
og ég kunni lítt í erlendum tungum
fyrstu árin, svo samskiptin fóra