Skírnir - 01.01.1907, Page 82

Ritdöinar.
JÓN JÓNSSON: GULLÖLD ÍSLENOINGA. Menning og lífshættir feðra
vorra á söguöldinni. Alþýðufyrirlestrar með myndum. Kostnaðar-
maður Sigurður Kristjánsson. Rvik 1906. Verð 4 kr.
»Eigi er enn fult skarðið í vör Skíða; en þó hefir nú stórum
umbæzt«. Það er ekki ofsögum sagt, að íslenzk alþ/ða hefir farið
sorglega varhluta af fræðibókum um fornöld sína, lipurt og ljós-
lega sömdum við almanna hæfi. Vísindamann vorir hafa flestir
riðið fyrir ofan garð, verið vaknir og sofnir í rannsóknum og há-
vísindalegum ritdeilum, en hirt minna um hitt að opna bændum
og búaliði útsýn yfir mentiingu feðra sinna. Þeir hafa ætlast til
að þeir rötuðu af sjálfsdáðum. Og hverjar hafa afleiðingarnar orð-
ið? Þær þekkja engir betur en við alþýðukennarar. Mér liggur
við að fullyrða, að annað tveggja só svartnætti eða blóðlitur fyrir
augurn flestra af nútíðarkynslóð vorri, er þeir renna sjónum aftur
til fornaldarinnar — eina tímabilsins í sögu þjóðarinnar, er vel er
til þess fallið, að vekja göfugar hugsjónir og einlæga þjóðernis-
tilfinningu. Ekki vantar það, að víða standa útgáfur Sigurðar
Kristjánssonar í gyltu bandi á hillum manna. En sumir snerta
þær aldrei; hafa keypt þær af óljósri þjóðrækt eða fyrir siðasakir.
Aðrir hafa að vísu sint þeim meira eða minna; þeir hafa fengið
nokkra nasasjón af fornaldarlífinu, tileinkað sér áferðarrnesta ein-
kennið á því, heyrt þær raddirnar, er hæst láta: heróp og vopna-
brak, og séð þann litinn, er skáldin og sagnamennirnir tíðast nefna:
blóðlitinn. Hitt, sem liggur á bak við rósturnar og vígaferlin:
trúbrögð og hugsjónir, hversdagssiðir og atvinnuhættir, listhæfi og
íþróttir, í stuttu máli hið fjölbreytta, síkvika bárublak þjóðlífsins
er þeim dulinn heimur.
Alþyðu manna nú á dögum er það ofætlun að sökkva sér svo-
af eigin ramleik niður í fornritin, að einhlítt sé til fullkomins
skilnings á fornmenningunni. Nú er ekki svo framar sem fyr, er