Skírnir - 01.01.1907, Page 84

Ritdómar.
«4
Efnisvillur eru faar, að því er eg hefi kunnað um að dæma,
enda treður höfundur óvíða nyjar brautir, — sem ekki er við að
búast í alþyðlegum fyrirlestrum — heldur styðst með hagsyni við
helzt.u vísindarit um hinar ýmsu greinar efnisins, jafnframt því er
hann vitnar til helztu sögustaða. Fjarri fer því, að eg vilji telja
höfundi pau atriði til synda, er tvís/ni leikur á, enda þótt eg geti
eigi staðið sama megin að. Svo er t. d. um vestræn áhrif, um
elztu skipun alþingis, um skála o. fl. — Sk/laus missögn er það
aftur á móti hjá höfundi (bls. 17), að Helgi magri hafi numið
»Eyjafjarðarsyslu alla«. Hann nam meira. »Eyjafjörð allan milli
Sigluness og Reynisness«. Höf. setur uppruna orðtakanna »forn
goðorð og fuII« og »óslitin þing« í samband við stofnun fimtar-
dómsgoðorðanna, og svo hafa sumir gjört áður (s. 40). En það er
allsendis rangt og þvert ofan í orð Grágásar, einu heimildarinnar,
sem byggjandi er á í þessu efni. I upphafi þingskapaþáttar segir
svo: y>pau eru fuli goðorð ok/orn, er ping vóru þrjú í fjórðungi
hverjum. en goðar þrír á þingi hverju; þá vóru ping ósLitin<i.
Þetta er mælt í mótsetning við goðorðin í Norðlendingafjórðungi,
því að þar voru upphaflegu þingin orðin (eftir 965) »slititi« sund-
ur í fjögur. Jafnskyrt er að orði kveðið í öndverðum lögréttu-
þætti: »Þeir menn 12 eigu lögréttusetu ór norðlendingafjórðungi,
er fara með goðorð þau 12, er þar vóru þá höfð, er þeir áttu þing
4, en goðar 3 í hverju þingi. En í öllum fjórðungum öðrum þá
eigu menn þeir 9 lögréttusetu á fjórðungi hverjura, er fara með
goðorð full ok forn pau, er þá vóru þrjú í várþingi hverju, er
þing vóru þrjú í fjórðungi hverjum þeirra þriggja; enda skulu
þeir allir hafa með sér mann eiun ór þingi hverju enu forna, svá
at þó eignist 12 menn lögréttusetu ór fjórðungi hverjum. En forn
goðorð norðlendinga öll eru fjórðungi skerð at alþingisnefnu við
full goðorð önnur öll á landi hér<i. Er unt öllu skyrara að setja
orðtakið »full goðorð ok forn« í mótsetning við norðlenzku goð-
orðin en hór er gert? Euda er orðtakið á fullum rökum bygt í
þessum skilningi með tilliti til hlutdei'dar í alþingisnefnu. Akvæðið
1/tur að því, að koma á jöfnuði milli fjórðunganna í heild sinni.
En réttur hvers einstaks goða verður þar fyrir engan veginn jafn
hvorki lögróttuskipanar né dómnefnu. Norðlenzku goðarnir 12
mættu í lögréttu með 24 nefnda menn, en hverir 9 úr hinum
fjórðungunum með 21, er þeir beinlínis höfðu til nefnt, og 6, er
þur gátu hlutast til um útnefning á. Hlutfallið var: