Gefn - 01.01.1873, Blaðsíða 47

47
tómur skáldskapur; menn mundu þá loksins verða svo rugl-
aðir í höfðinu að allir færi á höfuðið; hvað hjálpaði það
að ætla að færa protokol í yfirrettinum og vera að dekla-
mera Hómer, eða ef menn væri að grufla í Paradísarmissi
í þjófnaðarmáli? Einmitt með því að heimurinn er svona
margvíslegur og fjölbreytilegur — »poikilos« og »polymor-
fos« — þá hefir guð séð ura það að vér ekki skyldum
úldna og fjúka á burtu í Helíkons póetisku fellibyljum. og
það finnum vér best nú, þegar vér flettum upp ritgjörð
Einars Asmundssonar um framfarir íslands. þetta er góð
bók, þó hún hafi unnið verðlaun fyrir gæði. Líklega hafa
dómendurnir ekki álitið hana alfullkomna og óaðfinnanlega,
því aðalgallinn á henni er það, að hún fer einmitt framhjá
þeim hlut, sem framfarir Islands eru eingaungu bygðar á.
Hún talar um þá hluti, sem margbúið er að tala um og
sem alltaf er verið að tala um; hún gerir það kaunske
betur og greinilegar, því mál höfundarins er einstaklega
gott og hugsanirnar vel og ljóslega fram settar. Ef vér
ættum að drepa á nokkur sérstakleg atriði í bókinni, þá
væri það til að mynda ábls:4, þar sem höfundurinn segir,
að samanburður á vorri alþýðu við fólk í öðrum löndum
mundi verða oss til lítils heiðurs; þetta er öldúngis rángt,
eins og vér höfum optar en einusinni tekið fram, því alþýða
á Islandi er einmitt fremri en alþýða í öðrum löndum. það
hjálpar ekki mikið að fara eptir því hvernig menn eru
búnir; og þó verður sú niðurstaðan þegar menn líkja þessum
hlutum samau, að bændafólk á Islandi er betur búið og
fatað en bændafólk erlendis; en púnkturinn er, að menn
líkja aldrei því saman sem samkynja er, heldur líkja menn
bændum vorum saman við menn erlendis af allt öðrum
flokki í mannfélaginu. Bændur á bjóðverjalandi eru á svo
lágu stigi að öllu leyti, að af þeim er dregið orðið »báur-
isch«, »bauerisch«, »Bauernweisheit« o. s. fr., sem merkir
heimsku og álfaskap — svo djúpt eru þeir sokknir þar, og
svo er í öðrum löndurn líka; en íslendskir bændur (og