Gefn - 01.01.1873, Blaðsíða 52

52
af náttúrunni. Hverr kendi Snorra Sturlusyni og öðrum
sögumönnum að rita? Hverr kendi skáldunum að yrkja?
Hverr kendi Einari Asmundssyni að rita betur en flestir
skólagengnir menn? Eða hverr hefir kennt enum íslendsku
eldri prestum frá Bessastaða skóla, eða bændum? Enginn.
Móðurmálið er sérhverjum manni meðfætt, og það verður
ekki lært, þó það megi fegra það og leiðbeina smekknum;
en þessi fegran og leiðbeiníng verður ekki með lærdómi
eða skólagaungum, heldur verður hún á allt annan hátt;
hún kemur sjálfkrafa af lestri, af tilfinníngu og náttúrugáf-
um sér hvers manns, og af lyst og laungun eptir að láta
andann neyta sem best ennar guðdómlegu ástgjafar. Vér
vitum vel hvernig þessu heíir verið varið hjá oss um ald-
irnar; Ari fróði ritaði fyrstur manna sagnafræði á vora
túngu; hver kendi honum að rita? enginn, en hann hefir
lesið latínskar bækur og lagað þar eptir stílinn, og ritað
hugsanirnar og málið eptir því sem það féll af sjálfu sér, og
þannig hafa ailir hinir farið að, nema hvað enum seinni
mönnum gat orðið léttara fyrir að rita, eptir að enir eldri
voru búnir að ryðja brautina, því hverr hefir lesið annars
verk, og enir ýngri menn alltaf rit enna eldri, en um kenn-
slu í móðurmálinu var aldrei neitt að tala. — A bls. 9
talar höfundurinn um hverjar túngur vér ættum helst að
nema, og mælir fram með enskunni, sem án efa mun vera
rétt, þó þjóðverska ekki ætti að vera undan þegin, því hún
er í raun réttri enn skyldari túngu vorri en enskan, sem
er full af latínskum og griskum orðmyndum; höfundurinn
hefir líklega einkum haft verzlunina fyrir augum og útlenda
menn, sem helst koma frá Englandi, og er sjálfsagt að- svo
er rétt hugsað; en í þjóðverskum bókum er sá andlegur
auður fólginn, sem ekki þarf að minna á; meir en helmíngur
betri bóka á Norðurlöndum er snúinn úr þjóðversku eða
lagaður eptir þjóðverskum bókum, og er eins gott að lesa
þær á frummálinu eins og á þýðíngum, sem þar að auki
eru samt á framandi túngu fyrir oss. Aptur á móti má