Gefn - 01.01.1873, Blaðsíða 102

102
A móti Anselmusi reis upp Roscelin kanúki, og neitaði að
hugmyndirnar væru til þanuig, en sagði að þær væru ein-
úngis tilbúníngur málsins (flatus vocis) og ekki nema
nöfnin tóm; hans menn kölluðust Nominalistar. þessi
ágreiníngur réði öllum styrjöldum í trúarheimsspekinni með
ýmsum háttum, sumir hneigðust til Platons og þar með til
innri sjónar andans (Mysticismus); sumir til Adstoteles, eða
sameinuðu þá.
þrettánda öld. J>essi öld er einhver hin merkileg-
asta í sögunni, og á henni var trúarheimsspekin í rnestum
blóma. þ>á voru og fagrar menntir í ekki minni dýrð, því
að þá var Dante uppi og þá var farið að bvggja dóm-
kirkjuna í Kolni, sem er hin mesta meistarasmíð allra bygg-
ínga, og ekki húiu enn. J>etta, og hinir fjórir menn, sem
eg nú .mun nefna, lýsir afii aldarinnar; hinir fjórir fólu í
sér allan lærdóm, sem menn voru þá búnir að ná.
1. Tómas frá Aquino, 1227—1274, var greiti,
frændi Hinriks keisara VJta og Friðreks konúngs annars,
náskyldur Friðreki Barbarossa og kominn af Norðmönnum í
móðurætt. Hann yfirgaf alla dýrð þessa heims og gjörðist
múpkur af Dominikus reglu, á móti vilja allra ættíngja
sinna. Hann var lærisveinn Albertus mikla, og var þar
kallaður »nautið þegjandi«, því hann var mikill vexti og
mjög fátalaður. En Albertus mikli sagði einhverju sinni,
þegar verið var að gjöra gys að Tómasi í heyrnarsalnum:
»það skuluð þér vita, að þetta naut mun einhvern tíma
öskra svo hátt, að það heyrist um allan heim«. Hann kendi
síðan bæði í Kolni, París og Rómi, hann sat að veizlum
með Frakkakonúngi (Loðvíki helga) og var þá opt eins og
utan við sig, því hann var sí og æ svo á sig kominn, að
hann »hátt og djúpt huga sendi.« Síðan hafðist hann við
í Dominikussetri í Neapel og dó á ferð til kirkjufundarins í
I,yon, og halda sumir af eitri. Tómas af Aquino var
»hinn voldugasti omnium scholasticorum«, hinn djúpsæjasti
og skarpasti spekíngur þessarar aldar; jafn mikill heims-