Gefn - 01.01.1873, Blaðsíða 97

97
fróðir menn (Polyhistori), sem stunduðu öll vísindi eg eptir
miklu stærvi mælikvarða en ílestir menn nú. f>ar að auki
eru enn tveir iiokkar, sem tóku alveg heimsspekilega stefnu í
rannsókninni um frumeðli lilutanna, en það eru Nominali-
starnir og Realistarnir.
»Allt sem vér gjörum, er saga«, segir Lamartine (24.
Pebr. 1848), og það má líka með sanni segja um kirkjusögu
miðaldanna. Saga trúarheimsspekinnar er saga kirkjunnar,
og saga kirkjunnar er saga mannlegs anda. En trúarheims-
spekin stóð ekki lengur en hér um bil þrjár aldir (10—13
öld), svo hún er ekki saga kirkjunnar lengi. Mennirnir
sjálfir komu byggingu kirkjunnar til þess að riða og haggast,
með því þeir timbruðu hana of hátt: Bonifacius VIII. bætti
annari krúnu ofan á páfakrúnuna, til þess að tákna verzlega
valdið líka, og Úrbanus V. bætti þriðju krúnunni þar ofan
á, þegar hann flutti frá Avignon 1367, til þess að tákna
að hann væri jarl Krists á jarðríki; en bæði var það, að
hann var fluttur þángað aptur fám árum síðar (1370), enda
stóð páfakrúnau ekki lengi þreföld eptir það nema að
nafninu til.
Tímabil trúarheimsspekinnar er eitthvert hið merkileg-
asta atriði í allri sögunni, því þá byrjuðu vísindin að lifa
nvju lífi, vermdu og ljómuðu í geislum guðs sólar. Aldrei
hefir »atorka andans og atliöfn þörf« skinið í fegri ljóma.
þá voru engin stríð, engir herkonúngar á suðurlöndum —
því hersögurnar urðu þá norður í heimi, í Svíþjóð, í Norvegi
og á íslandi, og í krossferöunum — en lærdómsmennirnir
voru andlegir herkonúngar og háðu andleg stríð. Tími
trúarheimsspekinnar er sama sem tími riddaranna var þá
og seinna; en annar var með orðum, en liinn með vopnum.
Um lok elleftu aldar komu háskólarnir upp, og menn geta
ekki líkt því vísindalífi, sem þá hófst, við annað í sögunni
en heimsspekíngaskóla Grikkja og Alexandríu, þegar bezt
lét, nema hvað þetta var því efldara, sem það gilti um
eilífa sælu eða eilífa fyrirdæmíngu. Háskólarnir voru fyrst
7