Eimreiðin - 01.07.1899, Side 111

231
lendingum fyrir því, að sagnaritun gæti risið upp hjá þeim. Því næst er lýsing
á hinni munnlegu sögusögn, eðli hennar og áreiðanleik og hvernig hún kemur
fram í sögunum. Þá er kafli um ritlistina og vöxt hennar og viðgang á íslandi,
um aðaleinkennin á sagnaritun íslendinga og hvers konar menn hafi ritað sög-
urnar. Síðan er lýsing á öllum þeim sagnariturum, sem nafngreindir eru í forn-
ritunum og að síðustu lýsing á öllum þeim sagnaritum (sögum, þáttum o. s.
frv.), sem menn ekki vita um höfunda að. Er í öllu þessu, eins og nærri má
geta, hinn mesti fróðleikur, og því meira í það varið, sem svo nauðalítið hefir
áður verið ritað um sagnaritanina í heild sinni. Að skýra frá öllum þeim nýjum
skoðunum, sem þar koma fram, yrði of langt mál. Þess eins skal getið, að
höf. álítur (og sjálfsagt með réttu), að flestar sögumar hafi verið færðar í letur
á 12. öld, en hingað til hafa menn í útgáfunum talið þær flestar ritaðar á 13. öld.
Við það færast þær nær þeim atburðum, er þær lýsa, og því minni ástæða til
að rengja þær. — Að vorum dómi er þessi kafli bókmentasögunnar enn þá betri
en sá fvrri (um skáldskapinn), og þó vér höfum ýmislegt að athuga við einstök
atriði, þá er því sfður ástæða til að telja það, sem vér höfum eigi rúm til að
telja kostina, sem eru yfirgnæfandi.
ÞEKKING Á ÍSLANDI ERLENDIS hefir hingað til verið fremur bágborin,
og hefir það mjög stafað af því, að það, sem staðið hefir um það í þeim algengu
handbókum, er menn alment sækja í ffóðleik sinn, hefir bæði verið af skornum
skamti og líka í mörgum greinum ónákvæmt og rangt. Oss er því mikil gleði
að geta um bók, sem vænta má, að ráði bót á þessu. Það er »Saltnonsens store
illustrerede Konversationsleksikow. Það verður heljarmikið rit og eru af því út
komin 8 bindi og verið að gefa út 9. bindið. Er mjög til þessa rits vandað og
hefir þrem íslendingum verið falið að rita í það um ísland og íslenzk efni. Hefir
það þegar flutt fjölda af greinum um íslenzka menn og íslenzk efni, en mest
kveður þó að greininni »ÍSLAND«, sem nýlega er út komin. Hún er um 40
bls. með þéttsettu smáletri og inniheldur meiri fróðleik um ísland, en nokkurs
staðar annars staðar er kostur á að fá á einum stað. Er þar fyrst lýsing á land-
inu sjálfu (með uppdrætti) og náttúru þess, jarðfræði, loftslagi, jurta- og dýralífi,
þjóðinni og þjóðháttum, atvinnuvegum o. s. frv. Er alt þetta eftir dr. porvald
Thdroddsen, nema kaflinn um loftslag, hafstrauma og ísrek, sem er eftir W. Jant-
zen, embættismann við veðurfræðisstofnunina í Khöfn. Þá er kafli um stjómar-
far landsins, löggjafarvald og umboðsvald, íjármál, réttarfar, mynt, mál og vog
og að lokum ágrip af sögu íslands, alt eftir cand. mag. Boga Th. Melsteö. Enn-
fremur ágrip af sögu íslenzkar tungu og íslenzkra bókmenta alt irá elztu tímum
og niður til vorra daga, eftir prófessor Finn Jdnsson. Er hvorttveggja, að hér
hafa þeir menn um fjallað, sem mesta stund hafa lagt á hverja þessara greina
fyrir sig, enda er og alt þetta svo prýðilega af hendi leyst, að hartnær ekkert
mun við það að athuga. Þar er og margt nýtt, sem hvergi hefir verið tekið
fram áður. Þannig hefir t. d. að taka saga íslenzkrar tungu aldrei verið rituð
fyr í heild sinni. Höfundarnir eiga mikla þökk skilið bæði fyrir þessa grein og
aðra starfsemi þeirra að þessu mikla riti, sem vafalaust verður til þess að auka
"að miklum mun þekking útlendinga á íslandi, ekki aðeins á Norðurlöndum, heldur
um allan heim. Því búast má við, að handbækur annara þjóði sæki framvegis
fróðleik sinn um ísland í þetta rit, svo að þeirri villuþoku, sem hingað til hefir
legið yfir landinu, létti smámsaman af. Og þá hafa höfundamir ekki unnið fyrir
gíg. V. G.