Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1976, Page 40

HARALDUR SIGURÐSSON
Fjögurra alda afmæli
bókagerðar Guðbrands Þorlákssonar biskups
1575 — 1975
Erindi flutt á Gutenbergssýningu að Kjarvalsstöðum
13. nóvember 1975
Sextánda öldin var merkistími í sögu mannkynsins. Hún var öld
húmanismans, landafundanna og siðaskiptanna. Hún stendur okkur
ef til vill nær en flest önnur tímabil genginna alda. Landkönnuðir
hennar lögðu jörðina að fótum sér, en sporgöngumenn þeirra á okkar
dögum beina farkosti sínum út í geiminn með framandi jarðir fyrir
stafni. Þrætubókarlist 16. aldar manna er dálítið brosleg í okkar aug-
um. Viðfangsefnin fyrnd eða gleymd flestum nema sérfræðingum,
enda minna sum þeirra helzti mikið á barn, sem gengur með stokki
og þorir ekki að sleppa handfestunni. En við skulum hafa það hug-
fast, að ef til vill eiga komandi kynslóðir eftir að líta á allt okkar
brambolt með svipuðum augum. Sá heimur, sem 16. aldar menn
lögðu undirstöður að, hrundi í stvrjöldum hinnar 20., og við stöndum
eins og þeir frammi fyrir þeim vanda að reisa nýjan heim á rústum
fortíðarinnar. Hamingjan má vita, hvort okkur auðnast að byggja
betur og traustara en þeir.
Þegar kom til endurmats allra verðmæta, sem fylgdi í slóð húman-
ismans, varð prentlistin einn gildasti þátturinn. Bókagerð var að
sönnu ekkert nýmæli. Bækur höfðu menn gert öldum saman á papírus,
bókfell og að lokum á pappír. En það var seinlegt að skrifa þær upp,
eitt eintak í senn, og útbreiðslan hlaut því að verða fjarska takmörk-
uð og bækurnar ákaflega dýrar. Við skulum reyna að gera okkur í
hugarlund, svo að nefnd sé bók, sem flestir eða allir þekkja, hvað
mundi kosta að efna til uppskriftar á Biblíunni á bókfell áður en
pappír kom til sögunnar. Til þess þurfti í fyrstu atrennu að skera
361 kálf og verka skinnin áður en kom til fjaðrapennans og byrjað
var að skrifa og lýsa upphafsstafi og draga annað skraut, sem hæfa
þótti virðulegri bók. Hér er miðað við blaðsíðutal í Guðbrandsbiblíu.