Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1976, Blaðsíða 55

BÓKASPJALL
55
Af allt öðrum toga spunnin er hin kostulega frásögn 13. kap. Fljóts-
dæla sögu, þar sem höfundurinn, víst um 1500, lætur Hreiðar nokkurn,
einum sex öldum fyrr, sitja við fornsögu, þ. e. við lestur fornsögu. Þá
eru menn orðnir svo vanir bókum og lestri, að þeir geta ekki hugsað
sér fornöldina bókalausa.
Þótt lestur og skrift tíðkuðust eftir tilkomu kristninnar framan af
mest með kirkjunnar mönnum, svo sem vænta mátti, varð það smám
saman æ tíðara, að leikmenn lærðu hvort tveggja.
Sígilt dæmi um bókaiðju og bókaeign lærðra manna á 12. öld er
frásögn Prestssögu Guðmundar góða af Ingimundi presti Þorgeirs-
syni og bókakistu hans.
Ingimundur brá til utanfarar 1180 og með honum Guðmundur
Arason, bróðurson hans og síðar biskup, er þá var að fóstri með hon-
um. Þeir réðu sér far að Gásum og komust í fyrstu lotu að Melrakka-
sléttu, en hrepptu þá andviðri, svo að skipið rak allt vestur að Strönd-
um. Þeir fá þar mörg áföll og verða að taka land um síðir, Guðmund-
ur illa fótbrotinn.
I Prestssögu Guðmundar segir, að Ingimundur hafi í sjávarháskan-
um saknað „bókakistu sinnar, og var hún fyrir borð drepin. Þá þótti
honum hart um höggva, því að þar var yndi hans, sem bækurnar
voru, en maður sá meiddur, er hann unni mest.“
En úr þessu öllu rættist vonum betur. Þar sem þeir komu að landi,
„bjó fyrir sá maður, er Snorri hét og var Arngeirsson. Hann var lækn-
ir. Hann tekur við Guðmundi og færir hann heim til sín og gerir við
hann sem hann kunni bezt. En hann var þó félítill og vildi vel.
Margir menn komu þangað úr næstu byggðum og vildu duga þeim
og fé þeirra. Þá hét Ingimundur prestur, að bókakista hans skyldi á
land koma og bækur. En fáum nóttúm síðar spurðist, að kistan var á
land rekin að Dröngum heil og allt það, er í var, — og hélt ein hespa,
en tvær voru af brotnar. En allar aðrar kistur voru upp brotnar, þær
er á land komu, og allt úr það er í var.
Þá fór Ingimundur þangað að þurrka bækur sínar, og var hann þar
til Marteinsmessu.“
Þessi frásögn talar sínu máli á svo einfaldan og hrífandi hátt, að
út af henni þarf naumast að leggja. En hún minnir okkur stöðugt á,
hve litlu hefur oft munað, að íslenzkar bækur týndust, og hve miklu
skiptir, að við látum okkur annt um þær og leggjum við þær rækt líkt
og Ingimundur prestur forðum.
Þegar kemur á 13. öld, láta leikmenn æ meira að sér kveða við rit-