Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1976, Side 43

BÓKAGERÐ GUÐBRANDS ÞORLÁKSSONAR BISKUPS
43
um ekki hugmynd um að nokkru sinni hafi verið til. Þetta hvetur til
varfærni í ályktunum um blöð þessi, þótt ekkert mæli gegn því, að
þau kunni að vera úr Breviarium Holense.
Jón Matthíasson varð prestur á Breiðabólstað í Vesturhópi 1535 eða
þar um bil og þjónaði því embætti til dauðadags 1567. Prentsmiðjuna,
sem eins og áður segir mun hafa verið hans eign, flutti hann með sér.
Þar munu því prentaðar sumar af þeim bókum, sem Jón biskup stóð
að. Eftirmaður Jóns biskups á Hólastóli var Ólafur biskup Hjaltason.
Hann lét prenta að minnsta kosti þrjár bækur. Elzt þessara bóka er
Passio, þat er píning vors herra Jesu Christi í sex predikanir út skipt af
Antonio Corvino. Höfundurinn var Antonius Corvinus, og er bókin
fjórða bindi af predikanasafni hans, hinni alkunnu Corvinus-postillu,
sem mikið orð fór af, enda var höfundurinn einn af frömuðum siða-
skiptanna við hlið Lúthers. Þýðingin er eftir Odd Gottskálksson og
kom út 1559. Er hún elzt bók prentuð á Islandi, sem varðveitzt hefur,
ef frá eru talin blöðin tvö, sem áður getur. Aðeins eitt eintak hennar er
kunnugt og þó óheilt, því að bókarlok vantar, þar sem venja var að
greina prentstað og útgáfuár, sem nú er oftast haft á titilblaði. Fyrir
því eru þó traustar heimildir, að bókin hah verið prentuð á Breiða-
bólstað fyrrgreint ár. Þrem árum síðar lét Ólafur biskup prenta
nýja bók, hina svonefndu Guðspjallabók, sem er alþýðlegt heiti
bókarinnar, því að titillinn er firnalangur eða sem svara mundi
hálfri blaðsíðu í meðalstórri bók. Eitt eintak hennar er varðveitt og
vantar þó mikið á, að bókin sé heil, þar á meðal niðurlagið. Fyrir því
eru þó nokkurn veginn öruggar heimildir, að bókin hafi verið prentuð
á Breiðabólstað 1562. Þriðja bókin var Catechismus, sem prentuð var
sama ár, en ekkert eintak hennar er nú kunnugt. Síðasta eintakið, sem
menn hafa spurnir af, var selt á uppboði eftir Harboe biskup. Loks
hefur verið látið að því liggja, að Ólafur biskup Hjaltason hafi látið
prenta sálmasafn, þó engar sögur fari af því.
Meðan þessu vatt fram, voru allmargar íslenzkar bækur prentaðar
erlendis. Skálholtsmenn, sem höfðu enga prentsmiðju, stóðu að útgáfu
þeirra, því að þeim þótti full nauðsyn að festa hinn nýja sið í hugum
landsmanna. Merkust þessara bóka var Nýja testamentið í þýðingu
Odds Gottskálkssonar. Það var prentað í Hróarskeldu árið 1540 og er
elzt prentbók á íslenzku, sem um er vitað. En vegna þess að þær eru
íslenzkri prentsögu óviðkomandi, verður ekki vikið frekar að þeim
hér.