Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1976, Page 59

BÓKASPJALL
59
Þannig eru þessar tvær miklu bækur, sem hér um ræðir, ekki langt
undan, þótt Guðbrandur kæmist líklega aldrei í beina snertingu við
aðra þeirra, Flateyjarbók.
Haraldur Sigurðsson bókavörður hélt hér fyrir viku erindi um
Guðbrand biskup og bókagerð hans, og mun ég því ekki ræða nema
mjög lítillega um hann, en þar er auðvitað af mjög miklu að taka.
Á sama hátt og handrit miðalda urðu fyrirmyndir frumkvöðla
prentlistarinnar á 15. öld, hafði sá fjöldi handrita, er til var á íslandi
á 16. öld, tvímælalaust mikil áhrif á brautryðjendur hinnar merku
nýjungar úti hér. Bókagerð var þeim á engan hátt framandi, heldur
einungis sú tækni, er nú skyldi við hana beitt. Stórhugur Guðbrands
biskups, er hann ræðst í útgáfu biblíunnar allrar á íslenzka tungu,
er í ætt við bókagerð Jóns Hákonarsonar og hans líka nokkrum manns-
öldrum fyrr.
Ljóst er af síðustu erfðaskrá, er Guðbrandur biskup gerði 1611 og
undirrituð var 14. desember 1612, að hann hefur ætlað elzta syni
sínum, Páli, að taka til sín ,,það allt prentverks og bókbands verk-
færum tilheyrir---------, ef hann hefur vilja og manndóm því uppi að
halda, en sé það ekki, blíh það hér vel geymt og forvarað, ef ske
mætti þeir eftir koma vildu láta nokkuð prenta guði til lofs, en góð-
um mönnum til gagns.“
Svo fór, að Páll dó 1621, sex árum á undan föður sínum, og kom
fyrst í hlut dóttursonar biskups, Þorláks biskups Skúlasonar, og síðan
sona hans, biskupanna Gísla og Þórðar, að halda merki Guðbrands
á loft, en einn niðji Páls Guðbrandssonar, sonarsonur hans, Páll lög-
maður og skáld Vídalín, lét málefni prentverksins til sín taka á önd-
verðri 18. öld, og er af því talsverð saga, sem hér verður þó ekki
tíunduð.
Sá þráður, sem hér hefur verið rakinn og er auðvitað aðeins einn af
fjölmörgum, er rekja mætti á líkan hátt, sýnir, hvernig ein bókin leið-
ir af sér aðra og um þær gildir hið sama og segir í Hávamálum:
orð mér af orði
orðs leitaði,
verks mér af verki
verks —
Prentlistin olli vitaskuld straumhvörfum á íslandi sem annars
staðar, en þó bendir jafnframt margt til þess, að hin forna ástríða ís-
lendinga að festa ýmsan fróðleik á blað haíi lifað lengur og með sér-