Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1976, Page 70

70
ÓLAFUR F. HJARTAR
og áhyggjum, varð honum á örlagastund inntak og tákn allra þeirra
verðmæta mannlegs lífs, sem hann hafði frá fyrstu tíð borið fyrir
brjósti, var röddin, sem kvaddi hann til vopna hinn eftirminnilega
dag, 9. apríl 1940, og lagði honum á tungu þau harmsáru og brenn-
andi ljóð, er söfnuðu þjóð hans saman til einhuga baráttu gegn of-
beldi og kúgun, í rauninni engin önnur en sú, er jafnan hafði kvatt
hann þangað, sem hann vissi mannkynið í hættu statt og frelsi og rétt-
indi vera fyrir borð borin. Þessi rödd kallaði hann ungan á vettvang,
þegar byltingin geisaði í Kína á árunum 1926—1927, og löngu seinna
til Spánar, þegar hersveitir einræðisins hófu þar hina villimannlegu
styrjöld gegn menningu og lýðræði. En þessi sama rödd kallaði hann
einnig á sínum tíma til langrar dvalar í Sovétlýðveldunum. Nor-
dahl Grieg varð að sjá með eigin augum, hvers mannkynið mætti
vænta sér af því, sem þar var að gerast. Og þessi eldmóður hins
leitandi manns, þessi samvizkunnar órólega rödd, sem aldrei sofnaði
í brjósti hans, var ekki túlkun kerfisbundinna kennisetninga eða
pólitískra trúaratriða. Hún átti allan uppruna sinn í ást hans á því
lífi, sem hafði trúað honum fyrir sér, hver þjáning þess kallaði á
alla hans samúð, hver árás, sem því var búin, kallaði hann til varnar
og beindi öllum hans vilja, öllu lífi hans og list, til eldlegrar baráttu
gegn óvinum mannkynsins, harðstjórn og grimmd. Slíkur maður á
ekki skyldum að gegna í þeirri baráttu, heldur heimtingu á því að
íörna öllu, jafnvel lífi sínu, fyrir hana.“
Nordahl Grieg var staddur ásamt leikkonunni Gerd Grieg í nám-
unda við Ósló innrásardaginn 9. apríl. Þau fóru til borgarinnar,
en yfirgáfu hana fljótlega daginn eftir. Nordahl Grieg var þess full-
viss, að Vidkun Quisling mundi láta handtaka hann strax og færi gæf-
ist. I tímaritinu Veien frem hafði hann árið 1936 skrifað hvassa grein
um Quisling, Hvordan en forer blir til. Þar varar hann landa sína við
nazistum í Noregi. Eftir dvöl sína á Spáni var hann sannfærður um,
hvert stefndi, en hann talaði fyrir daufum eyrum.
Nordahl Grieg gaf sig þegar fram til herþjónustu. Hann lagði allt
kapp á að komast til Finnmerkur, því að þar hafði hann dvalið,
þegar hann leysti af hendi herskyldu. Hann átti síðar þátt í að flytja
gullforða Norðmanna á brezkum bryndreka til Englands. Sá flutningur
tókst giftusamlega, þrátt fyrir allar hættur sem leyndust á hafinu.
Gullið var þvínæst jafngildi 240 milljóna norskra króna. Hann skrif-
aði frásögn af þessari för og nefndi Guldtransporten. Síðar birtist þessi
frásögn ásamt ýmsum öðrum atvikum úr stríðinu í greinasafninu