Tímarit kaupfjelaganna - 01.01.1897, Síða 27

21
fjeð með ákveðnum háum vöxtum og ábyrgjast það að öllu
leyti, eins er það ekki nema eðlilegur rjettur fjelaganna
að hafa þau not af fjenu, sem þeim er framast mögulegt.
Meðan fjeð er svo lítið, að ekki virðist taka því að
hafa það til vörukaupa erlendis, þá er þó hægt að hafa
það til nauðsynlegra peningaútgjalda innan lands, og spara
fjelögunum þannig peningavexti og ennfremur spara þeim lán-
tökuna hjá umboðsmönnunum að því skapi, sem fjenu munar.
Síðastliðið ár var stofnsjóður Dalafjelagsins, eins og
lög gjöra ráð fyrir, í landsbankanum með 3^/a °/0 vöxtum,
en fjelagið borgaði eigendum sjóðsins 4% vexti, og það
út af fyrir sig getur ekki talizt nema eðlilegt og rjett, en
það, sem einkum virðist hafa verið nokkuð einkennilegt
við þetta, var, að fjelagið varð að fá svo þúsundum króna
skipti að láni hjá umboðsmanninum til þess að borga með
tolla og önnur bráð peningaútgjöld, og borga af þeim pen-
ingum 6°/0 vexti og 1 °/0 í flutningsgjald og annan pen-
ingakostnað. Þannig borgaði fjelagið út 7°/0 af pening-
um, sem það fjekk þó eigi af nema 3^/s °/0, og er af þessu
Ijóst, að svona löguð forsjálni rniðar ekki til sparnaðar;
og forsjálnin ér engin, því ábyrgð fjelagsins er sú sama;
verður að eins gagnvart fjelagsmönnum í stað umboðs-
manns. Peningarnir, sem umboðsmaður ijet til fjelagsins,
gengu gegn um landsbankann, þar sem stofnfjeð var með
sínum lágu vöxtum, svo það virðist sem það hefði verið
krókaminnst að taka sitt eigið fje til þessara útgjalda og
eins — ef það hefði verið svo mikið — til þeirra deilda,
sem pöntuðu peninga að sumrinu.
Breytti fjelagið þessu á þenna hátt, sem jeg hef bent
á, yrði afleiðingin ekki önnur en sú, að því sparaðist út-
gjöld og að það ætti meira inni hjá umboðsmanninum við
lok reikningsársins — eða skuldaði honum minna — og
sú innieign fjelagsins gengur vanalega gegn um bankann,
svo að þá er auðvelt að láta það vera kyrt til næsta árs,
sem til heyrir stofnsjóði, og getur þannig verið í bankan-
um yið hver árslok, þótt það sje haft í veltu um nokkurn