Tímarit kaupfjelaganna - 01.01.1897, Blaðsíða 56

50
sjálf fjelagshugmyndin að ná ákveðnum þroska, til þess
hún fengi útrýmt hinum eldri ríkis- eða veldishugmyndum.
E>ar 'næst urðu menn að koma auga á það, að samfjelag
og samverknaður ér hið upprunalega og náttúrlega ástand
lífsins og þess vegDa náttúrulögmál, sem rannsakað verður
á sama hátt og önnur náttúrulögmál. Pessi skilyrði voru
ekki fengin fyrri en á síðustu áratugum. 1 fornöld rjeði
ríkishugmyndin, á miðöldunum dulspekin og sú skoðun, að
maðurinn væri yfirnáttúrlegur miðpunktur sköpunarverks-
ins (anthropocentrisk skoðun). Á 18. öldinni höfðu menn
enn ekki komið auga á hin náttúrlegu orsaka- og afleið-
inga-sambönd fjelagsmyndunarinnar, en störðu á einstakl-
inginn slitinn út úr lífsheildinni sem sjálfstæða veru, ó-
háða náttúrulögmáluuum. Öllum þessum hindrunum þurfti
að ryðja úr vegi og gjöra hinn náttúrlega grundvöll byggi-
legan. Fyrst og fremst varð Comte að rífa niður lopt-
kastalabyggingar hinna dulspekilegu og yfirnáttúrlegu fræða,
og beina hugum manna og rannsóknarþrá frá einangruðum
hugsjónum til eðlilegrar reynslu og rjettra ályktana af
staðreyndum jarðlífsins. Þar næst urðu þeir Spencer og
Darwin að hafa fundið hin eðlilegu orsaka- og afleiðinga-
sambönd, lögmál lífsbaráttunnar og framþróun lífsins fyrir
æfingu líffæranna og hið náttúrlega úrval. Enn fremur
varð Karl Marx að hafa sýnt og sannað hin eðlilegu sam-
bönd milli stjettaskipunarinnar með baráttu hennar um
vald og auð og hinnar siðferðislegu og andlegu þróunar;
og loks urðu hin mörgu og margbreyttu sjervísindi þess-
arar aldar að hafa náð ákveðnu þroskastigi, svo að af
þeim yrðu dregnar óyggjandi ályktanir. —
Þannig er fjelagsfræði vorra tíma til orðin. Hún er
raunar ekkert eálíft eða ævarandi í eðli sínu, fremur en
allt annað, er vjer skynjum, en hún er einn hlekkur í
hinni éilífu rannsóknar- og framþróunar-keðju, sem menn-
irnir sjá æ glöggra og glöggra, eptir því sem reynsluvís-
indin ryðja fleiri og fleiri dulspekistilgátum úr vegi hinnar
náttúrlegu rannsóknar. Hið sama lögmál, sem breytti