Andvari - 01.10.1962, Blaðsíða 66

304
STEFÁN VAGNSSON
ANDVARI
fluttist hann að Holtsmúla í Staðarhreppi
og býr þar til ársins 1883, að hann bregð-
ur búi og fer til Ameríku. Það sýnir
bezt það traust, sem menn báru til hans,
að þegar hann er fyrir skömmu kominn að
Holtsmúla, er hann einn af þremur tii
nefndur sem breppstjóri Staðarhrepps.
Ekki er ólíklegt að Eggert Briem sýslu-
maður, sem þá bjó á Hjaltastöðum, næsta
bæ við Bjarnastaði, hafi fengið hann í
lcitina. Allir voru leitarmenn á bezta
aldri og hinir vöskustu.
Tveir hinir fyrsttöldu lögðu af stað i
leitina 11. október og fengu í lið með sér
bóndann á Fremri-Kotum, Gísla Guð-
mundsson. Höfðu þeir leitað þann dag
allan, en ekkert fundið. Mætti Jón Péturs-
son Gísla á Oxnadalsbeiðinni er bann
var að koma úr leitinni. Sagði bann Jóni,
að þeir félagar hefðu haldið norður í
Öxnadal um kvöldið og ætluðu að gista
í Bakkaseli og hefja svo leitina að morgni.
Skildu þeir þá, og hélt Jón áfram á fund
þeim. Næsta morgun þann 12. október
var veður gott og lögðu þeir félagar
snemma á stað og héldu vestur á heiði.
Skiptu þeir leitinni þannig, að þeir
Eiríkur og Gísli gengu fram Kallbaks-
dal og upp úr honum á öræfin, en Jón
átti að ganga fram Grjótárdal og svipast
um uppi í botninum og uppi á fjallinu
milli heiðanna. En allir mæltu þeir sér
mót vestan Grjótár á Öxnadalsheiðinni
er þeir hefðu skyggnzt um á fyrrnefnd-
um slóðum.
Segir nú fyrst frá Jóni. Ilann gekk
upp Grjótárdalinn og er hann kemur
fram í hotninn í efstu grös, sér hann
hvossataðshrúgu, og þótti honum það
óvenjulegt, svo fjarri öllum haga. Þó
undraðist hann hitt meira, að dreift var
úr hrúgunni, eins og með fæti, og sumt
af henni mulið, svo sem gert væri til
þess að minna bæri á henni. Fór hon-
utti þá að detta margt í hug og skömmu
seinna er hann var nálega kominn upp á
fjallið, sá hann harðspora í hjarni í gili
einu, og þóttist hann þá vita, að uppi á
öræfum mundi helzt vera að leita hross-
anna. Ileldur hann svo áfram eftir vest-
ara draginu og er hann þá á egginni yfir
Grjótlækjarskálinni. Heyrir hann þá
ógurlegt hrafnagarg neðan úr skálinni og
gengur á hljóðið. Sér hann þá hvar
fáein hross standa niðri í skálinni og
hraðar sér niður, en er hrossin koma
auga á manninn, hneggja þau svo hátt
og ömurlega, að hann kvaðst aldrei á ævi
sinni hafa heyrt svo sárt angistarvein í
nokkurri skepnu, og hefði verið engu
líkara en þessar vesalings skepnur hcfðu
verið að sárbæna hann um að stytta
kvalastundir sínar.
Klöngrast hann svo niður í kvosina
„og þar sá ég þá sjón, er mér stendur
ógn af alla ævi,“ segir hann í grein
þeirri er hann reit í Norðanfara um
málið. „Hárlitlir hrossskrokkar lágu
hrönnum saman innan um hraunið og
taldi ég þar alls 26 hross á ýmsum aldri,
Jrar af voru 21 dautt og af því þrjú
þeirra voru að sjá í fullum holdum,
ímyndaði ég mér, að þau hafi drepizt
jafnskjótt og þau hafi komið niður og
annaðhvort sprungið af kastinu ofan
eða rotazt er niður lcorn. Sér í lagi ofbauð
mér að sjá gráa hryssu frá Víðivöllum,
Jrví hún hékk á hraunsnös í klettunum,
og sáust blóðgusurnar á steinunum
framundan henni. Á hinum var auð-
séð, að J>au höfðu um langan tíma vesl-
azt upp af hungri, J>ví þau voru lítið
annað en bein og sinar. En þó mér
hrysi hugur við þessari hörmulegu sjón,
ofbauð mér þó mest að horfa á harm-
kvæli þeirra fimm, er eftir tórðu. Þau
höfðu lengi satt hungur sitt með hári
þeirra er fyrr höfðu drepizt, en er sú
björgin þraut, munu þau hafa rifið í
sig holdið af skrokkunum og enda inn-