Andvari

Årgang

Andvari - 01.10.1963, Side 95

Andvari - 01.10.1963, Side 95
ANDVARI DANSKAR BÓKMENNTIR 1940—1960 213 skáldin Soya (1896) og Kjeld Abell (1901 —61). AfstaSa þeirra allra markast af trú- lcysi, ýmist líffræðilegri þróunarkenningu Johs. V. Jensens eða þjóðfélagsþróunar- kenningu Martin Andersens Nex0. Upphaf heimsstyrjaldarinnar um 1940 olli aldahvörfum meðal hinria yngri manna. Það varð skyndilega ljóst, að í hfsskoðun hinnar cldri kynslóðar og af- stöðu hennar til mannsins hafði ekki verið tekið tillit til mjög veigamikilla atriða. Það hlutu að vera önnur og sterkari nei- kvæð öfl til í mannlegu eðli en þau, sem framþróunarkenningin og marxisminn höfðu viðurkennt. í manninum var til cinhvers konar niðurrifsafl, sem á mæltu máli mátti kalla hið illa, og Jretta dró at- hyglina að kenningu kristninnar um syndafallið. Með skáldum þeim, sem nú voru nefnd, gctum við því ineð réttu sagt til eins kon- ar bráðabirgða, að ljúki tímabili því, sem hófst með Georg Brandes, og það er því öldungis réttmætt að telja nýtt bók- menntatímabil hcfjast um 1940. Með þessu er vitanlega ekki sagt, að ungu mennirnir séu alls ckki tcngdir þriðja og fjórða tug aldarinnar, því að við hlið hins áðurnefnda hóps raunsæisskálda, voru til mörg önnur skáld, sem ekki fylgdu neinni samciginlcgri stefnu, en höfðu allir það einkenni að láta sér fátt um kröfu Brandesar um þátttöku listarinnar í málefnum dagsins. Sumir þeirra eru efa- semdamenn, aðrir hafa greinilega trú- rænan, stundum kristilegan lífsskilning. Meðal efasemdamannanna eru jérgert Nielsen (1902 -45), Leek Fischer (1904 —56) og Knud Sfinderby (1909), cn Kar- en Blixen (f. 1885, skrifaði aðalverk sín cftir 1935), Nis Petersen (1897—1943) og leikritaskáldið Kaj Munk (1898— 1944) eru saman um hugsælcgan mann- skilning á trúrænum grundvelli. Báðir þessir rithöfundahópar áttu sinn verulcga þátt i framvindu bókmenntanna á tíma- bilinu 1940—60. Þróunarferill ungu skáldanna eftir 1940 hefur sem sé oft verið sá, að þeir hafa byrjað sem efa- semdamenn, en smám saman hafa þeir nálgazt hugsælega eða trúræna lífsskoðun, og þetta birtist meðal annars í hinum mikla áhuga þeirra á Blixen og Nis Peter- sen og heimspekingunum Stíren Kierke- gaard og Vilhelm Grönbecli. En af hverju byrjuðu þeir sem efa- scmdamcnn? Afhjúpun stríðsins á skcpnu skap mannsins lamaði stórlega traust manna á skynsemistrúnni og þá einnig trú framþróunarkenningarinnar á jafna og áframhaldandi þróun. En einmitt sú trú hafði hvatt manninn fram til hinn- ar löngu ferðar til fyrirheitna landsins, sem vitanlega hlaut að vera til hér á jörð, það er að segja jafnt og þétt batnandi veröld, þar sem hægt er að fullnægja öll- um efnislegum kröfum og enginn skort- ur er til á neinu og þar sem maðurinn getur því ekki komizt hjá að vera ham- ingjusamur. Og svo vissir höfðu menn verið í sinni sök, að þeir höfðu með jafn- aðargeði skilið allan annan hugsjónafar- angur eftir, og því valt öll þessi spila- borg um koll, þegar menn horfðust í augu við eyðileggingaröfl stríðsins. Afleiðing þessa hugsjónaskipbrots var sú, að maÖurinn stóð aftur uppi allslaus, cnda má segja að þaÖ sé megineinkenni á menningu vorra tíma. Maðurinn á sér ekki lengur neitt hellubjarg þar sem krist- indómurinn er, cn á hinn bóginn hcfur hann ekki getað fundið neina trú í stað- inn fyrir hann. Fyrri menn fundu skýr- inguna á líli sínu í trúnni og gátu því litið á jafnvel liið ægilegasta stríð sem birtingu hinna illu afla í mannshugan- um, þeirra sem í biblíunni íklæðast gervi Mins Illa. Þetta gerði þeim kleift að gera greinarmun góðs og ills og skilja hugtök eins og ábyrgÖ, sök, sáluhjálp,
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124

x

Andvari

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.