Andvari - 01.01.1993, Page 142

140
P. M. MITCHELL
ANDVARI
því að lesa þá sjálfa. En sannleikurinn er sá, að það er ekki auðhlaupið með
dönskuna sína beint úr vísindahyggju-menntaskóla framan að þessum höfundi.
Nokkur kynning á hugsunarhætti, rannsóknar- og höfundaraðferð ásamt ábend-
ingum um takmarkanir alls þessa gæti vissulega komið sér vel. í þessu skyni virðist
mér að vel mætti nota dálítið stykki af kaflanum um Þjóðstofn vorn í fornöld í bók
P. M. Mitchells um Grpnbech. Þar er fjallað um fyrra hluta þessa fjögurra binda
verks, þann hluta þar sem hugtakagrunnurinn er lagður að öllu hinu. Þessi hluti
skiptir því langmestu máli sem kynning á öllu verkinu. Ég hef því fengið góðfús-
legt leyfi höfundarins til að snara þessu úr dönsku til birtingar. - í fjölmörgum
rannsóknum sem Grpnbech ritaði síðar á ævinni leitaði hann æ hins sama: hugar
mannsins og trúar hans. Mitchell leitaði sér fróðleiks um Grpnbech hjá fólki sem
þekkti hann persónulega og hjá ýmsum nemendum hans við háskólann í Kaup-
mannahöfn. Segir hann engan þeirra hafa kunnað að svara því, hverju Grpnbech
hefði sjálfur trúað, maður sem hafði af skáldlegri skyggni brotizt inn í hugmynda-
heim nokkuð fjarskyldra trúarbragða og mystíkur. Ætli svarið sé ekki nokkuð
sennilega það einfalda, að sjálfur muni hann hafa verið guðlaus trúmaður? En
raunar skiptir það ekki máli fyrir lesendur hans.
I
I verkinu um Þjóðstofn vorn í fornöld vildi Gr0nbech leiða í ljós þau meg-
inhugtök og þá handanefnislegu (metafysísku) skynjun heimsins sem var
bakhjarl lífsins hjá því fólki sem skapaði norrænar bókmenntir fornar. Það
má finna að bókinni, að efnið sem Grpnbech tekur til meðferðar er afar
víðfeðmt í tíma sem í rúmi. Hann reyndi varla að takmarka athuganir sínar
við tiltekið svæði, sem var í rauninni Noregur og ísland, en vildi þó láta
ályktanir sínar þaðan heita gildar fyrir allt germanska svæðið (af þessu lá
við, að leiddi vandræði á tíma þjóðernissósíalisma í Þýzkalandi). Ekki er
heldur sennilegt, að sá heilleiki sem hann sýnir fram á með svo sannfær-
andi hætti hafi verið ríkjandi mörgum öldum saman. Og það er ekki lítið
varhugavert, að fyrst er ályktað út frá einu tímabili og síðan öðru. Gr0n-
bech skapar nýtt, heildtækt veraldarviðhorf, en sú nýja heildarsýn, sem
hann býr til á grundvelli þeirra hugtaka sem hann gerir grein fyrir, á að
vera lík því heildarhorfi sem hafi verið kjarninn í trú fortíðarinnar og hún
lifað eftir. Á grunni þekkingar sinnar á öllu því safni sem fornbókmennt-
irnar eru, að viðbættum eðlisskyldum ritheimildum (til dæmis engilsaxn-
eskum og fornfrönskum lögum) smíðar Grpnbech andlega veröld í sam-
ræmi við þessar heimildir. Ándæfa má þeirri mynd sem hann dregur upp
með því að segja, að líklega hafi hún aldrei verið til nákvæmlega eins og
hann teiknaði hana. En þá má svara með því að benda á, að það handan-
efnislega heimsviðhorf, sem hann reynir að setja upp og túlka, hafi aldrei