Andvari - 01.01.2007, Side 112

110
HJALTIHUGASON
ANDVARI
þýðingu“ og ekki trúað öllu sem þar var sagt. Þá hafi þau afneitað útskúf-
unarkenningunni „sem óhugsanlegri“. Þótt þau hafi að sögn sr. Matthíasar
ekki haldið þessum skoðunum að börnum sínum heyrði hann oft á tal þeirra
eftir að fjölskyldan var gengin til náða og foreldrarnir voru ómeðvitaðir um
hvað börnin heyrðu.58 Trúarleg mótun fer að miklu leyti fram eftir krókaleið-
um og rista áhrif foreldra oftast dýpra en beinn lærdómur. í Skógum getur því
vel hafa myndast ósamræmi milli opinberu og duldu námskrárinnar, kver-
fræðslunnar og þeirrar mótunar sem börnin hlutu utan hennar.
Spennan í trú og guðfræði sr. Matthíasar hefur síðan magnast af þeim áföll-
um sem mættu honum í lífinu og vöktu spurningar um tilgang og merkingu.
Er þar ekki síst átt við missi tveggja fyrri eiginkvennanna, Elínar Sigríðar
Knudsen (d. 1868) og Ingveldar Ólafsdóttur (d. 1871).59
Sr. Matthíasar beið það hlutskipti að verða trúar-, þjóð-, hirð- og lárviðar-
skáldið á Sigurhæðum, heiðursborgari Akureyrar og heiðursdoktor við
Háskóla íslands. Hann náði þó ekki öllu sem hugurinn girntist. Honum gekk
t.d. sú vegtylla úr greipum að verða fyrsti Hólabiskupinn að nýjum sið. Það
varð honum sárt.60 Við slík tækifæri má greina áberandi þátt í persónuleika
sr. Matthíasar. Hann var ýtinn og fylginn sér en jafnframt viðkvæmur fyrir
eigin persónu og áliti annarra.61 Hér er e.t.v. að finna kvikuna sem brýst fram
bæði í skáldskap hans og guðfræði. Það kostar átök að brjótast úr fátækt vest-
ur við Breiðafjörð upp á Sigurhæðir í margvíslegum skilningi þess orðs. Slíkt
ferðalag upp stéttastiga samfélagsins setur mark sitt á hugarheim manna og
tilfinningar sem mótar síðan verk þeirra.
Lokaorð
Ævisaga er ekki hlutlæg eða „sönn“ lýsing á lífi og persónu einstaklings í
þeirri merkingu að þar sé greint frá því sem gerðist á hlutlægan hátt og við-
brögðum sögupersónunnar við því á líðandi stundu. Þessu máli gegnir jafnvel
um sjálfsævisögur. í allri ævisagnaritun felst endursköpun á sögupersónunni.
Af ævisögu er hægt að krefjast þess eins að hún sé sannferðug lýsing á ytri
og/eða innri ævi þess sem sagt er frá.
Þegar maður á borð við sr. Matthías Jochumsson á í hlut er ljóst að hægt
er að fara margar leiðir við ritun ævisögu og jafnvel skapa úr honum marga
menn. Aðferðir sem kenna má við sálarfræðilega, hugmyndasögulega og
„exístensíella“ ævisagnaritun virðast þó henta best til þess að fanga lífshlaup
hans um skin og skúrir langrar ævi sem skilaði sér í tilfinningaríkum skáld-
skap og trúarhugsun sem hafði margháttuð áhrif í lífi þjóðar og kirkju hér á
landi.
Það er ekki tilviljun að ráðist hefur verið í ritun ævisögu sr. Matthíasar við