Andvari - 01.01.2007, Blaðsíða 87

andvari
JÓNAS OG JENA
85
hann heldur áfram: „Það voru greinilega ekki bara orðin tóm í formálanum að
fegurðin hefði sjálfstætt gildi og að þeir ætluðu að kynna löndum sínum það
sem fegurst væri í álfunni. Samt er rómantík Tiecks talsvert frábrugðin þeirri
hagnýtu rómantík sem Fjölnir boðaði.“33 Einnig má benda á grein Jón Karls
Helgasonar um þýðingu þeirra Jónasar og Konráðs.34 Þar fjallar hann um við-
brögð lesenda Fjölnis við þýðingunni, hvernig skoðanaskiptin geti gefið vissa
vísbendingu um íslenskan bókmenntavettvang á fyrri hluta nítjándu aldar og
hvernig saga Tiecks hafi með greinilegum hætti ögrað „ríkjandi viðmiðunum
á þeim vettvangi“.35 í anda kenninga um rannsóknir á bókmenntum sem „kerfi
fjölbreyttra andstæðna er lúti vissum lögmálum“, og hvernig þýddar bók-
menntir hafi áhrif á bókmenntakerfi, gerir Jón Karl tilraun um þýðingu þeirra
Jónasar og Konráðs. Vert er að staldra við umrædda grein.
Olíkt vel heppnuðum þýðingum og endurgerðum Jónasar á Heine, Schiller
og öðrum skáldum segir Jón Karl þá félaga gera „glappaskot“ með þýðingu
sinni á ævintýri Tiecks:
Hún er o/nýstárleg. Þýðendurnir gera auk þess enga tilraun til þess að samhæfa hana
ríkjandi viðhorfum; sníða henni stakk eftir íslandi. Þess í stað ætla þeir að fylgja
fordæmi systranna úr Öskubusku og sníða til íslenska lesandann; markmið þeirra í
inngangi fjórða árgangsins er hvorki meira né minna en að kenna almenningi „í hvurju
fegurð og snilld alls skáldskapar sje fólgjin".36
Líklegt er að umrætt sjónarmið byggi fyrst og fremst á hugmyndum um
íslenska bókmenntakerfið og að þýðing þeirra Jónasar og Konráðs sé túlkuð
sem kerfisbundið innlegg. En fyrir utan þann fyrirvara sem hægt er að setja
við þá hugmynd að þýðing á bókmenntatexta geti verið túlkuð sem „glappa-
skot“ og að henni þurfi að fylgja tilteknar notkunarreglur, má spyrja hvort hér
sé einnig lesið gegn tilfinningu þeirra Fjölnismanna fyrir fegurð, og sambandi
fegurðar og skáldskapar. Skýlaus heilindi þeirra í því efni kunna að setja strik
• kerfisreikninga síðari tíma hugvísinda.37
Hér verður því ekki andmælt að í ítarlegri vörn þeirra félaga fyrir ævintýrið
(þeirri sem birtist í fjórða árgangi Fjölnis árið 1838), ræða þeir um sögulegar
forsendur ævintýrsins og setja það í samband við aukna þjóðerniskennd í
Evrópu. Annað mætti telja óeðlilegt af skáldum sem kenna sig við rómantík.38
Þeir fjalla einnig um það hvernig ævintýrið feli í sér sögulegan fróðleik um
þýsku ríkin á miðöldum og hvernig finna megi hliðstæðu þess á íslandi, eins
°g sjá má í eftirfarandi textabroti:
Lendir menn eíddu þá í köstulunum sínum, því sem jarðirkjumennirnir öbluðu í ánauð
sinni. Hvur höfðíngjinn varð að vera var um sig firir öðrum, því so var ótriggilegt og
róstusamt, líkt og hjer á íslandi um sama leítið á Stúrlúngaöld. Híbíli þeirra voru því
optast nær umgjirt með rambiggjilegum múr, upp á hæstu leítum eður hólum, so lángt
mætti til sjá, ef ófriður færi að. Þetta er nú allt látið koma saman við stað og tíma í
ævintírinu, þó líkast til hafi hvurkji Eggjert nje Berta nokkurn tíma verið til.39