Andvari - 01.01.2007, Blaðsíða 135

andvari
f SILKISLOPROKK MEÐ TYRKNESKAN TÚRBAN Á HÖFÐI
133
hugtakið „rómantík“, svo sem safnritið ‘Romanticism’ and Its Cognates /
The European History ofa Word (1972) þar sem rakin er saga hugtaksins og
mismunandi notkun þess í einstökum löndum, m.a. á Norðurlöndum.22 Hann
vitnar a.m.k. ekki til slíkra rita.
Þar sem Kristján segír ritgerð sína um Grím sverja sig í ætt nýsöguhyggj-
unnar (New Historicism) í aðferðafræði og nálgun (16) hefði sömuleiðis mátt
vænta þess að hann styddist við ýmis grundvallarrit þeirrar stefnu þar sem
fjallað er um rómantíkina og viðhorf fræðimanna til hennar. Hér má einkum
nefna bók Jerome J. McGanns The Romantic Ideology (1983) og grein hans
>,Rethinking Romanticism“ (1992).23 í þeirri grein er gerð hörð atlaga að skil-
greiningu René Welleks á rómantíkinni, sem oftast var lögð til grundvallar
í evrópskri bókmenntafræði á árunum eftir seinna stríð og fram á 9. áratug
20. aldar, en samkvæmt henni var ímyndunaraflið uppspretta rómantísks
skáldskapar, náttúran heimsskoðunin og táknið eða goðsagan stíllegur burð-
arás. Meðal þess sem McGann hefur við þessa skilgreiningu að athuga er
að hún taki aðallega mið af skáldskap Wordsworths og Coleridges en geri
verk Byrons lávarðar nánast að afbrigðilegu jaðarfyrirbæri. Grímur Thomsen
hafði augljóslega gjörólík viðhorf til þessara mála. Hjá honum sat Byron í
öndvegi en Wordsworth og Coleridge til hliðar.
í þessu samhengi vekur einnig athygli að Kristján Jóhann skuli ekki
hafa moðað meira úr þeim fjölmörgu hugtökum í bókmenntafræði og bók-
menntasögu sem Grímur notar á markvissan hátt í ritum sínum um franska
nútímaskáldskapinn og Byron lávarð og voru ofarlega á baugi í alþjóðlegri
umræðu samtímans. Þeirra á meðal eru „klassík“ (Klassik), „klassisismi“
(Klassicismus), „rómantík“ (Romantik), „rómantismi“ (Romanticismus), „ný-
rómantíski skólinn“ (den nyromantiske Skole) og „viðreisn“ (Restauration)
sem ýmist vísa til almennra strauma í evrópskum skáldskap eða þröngt af-
niarkaðra tímaskeiða í einstökum löndum.24
Líkt og margir samtímamenn hans taldi Grímur að hugtakið rómantík
hefði almenna merkingu, þ.e. tæki til þeirrar skáldskaparstefnu sem fram
kom á miðöldum fyrir atbeina kristinnar trúar, sbr. umræðu hans í Om Lord
Byron um „den christne Aand, - Romantiken“ (1845: 224). Sem slík myndaði
þessi stefna andstæðu við heiðna klassík fornaldar, vitnaði um sigur andans
yfir efninu eða forminu. Hugtökin sem hann notaði um „hina nútímalegu
rómantík“ (den moderne Romantik), þ.e. „rómantíska“ skóla og strauma í
Lönskum, enskum og þýskum skáldskap 19. aldar, t.d. nýrómantík, rómant-
lsmi, „skóli Schlegels og Tiecks“ eða „kveinstafaskóli“ Heines (jamrende
klynkeskole) höfðu á hinn bóginn afstæða merkingu. Franskur rómantismi 3.
°g 4. áratugar 19. aldar - sem Grímur var augljóslega mjög áhugasamur um
" stóð t.d. fyrir allt annað en þýsk nýrómantík fyrsta áratugarins. Sama máli
gegndi um „heiðna rómantík“ (hedenskabets Romantik) danska skáldsins