Andvari - 01.01.2007, Blaðsíða 77

ANDVARI
HÁBRAGUR OG LÁGBRAGUR
75
mærð“. Og ef til vill er hann hér að segja að hann hafi ekki réttu tólin til að
góla mærðina, og má þá ímynda sér að bragurinn dýri sem beitt er rísi ekki
undir því að lýsa þessari ljóshærðu fegurðardís sem minnir okkur raunar á
Huldu með sitt lokkabjarta höfuð.
Hann yrkir hér sem sé til Rósu - sjálfrar skáldgyðju helsta keppinautarins
um hylli þjóðarinnar - með aðferðum keppinautarins (móinsbóla osfrv.) - en
klykkir svo út með því að segja að þessi dýri háttur dugi ekki, hann sé ekki
með réttu græjurnar. Og auk þess sé þetta „ólag eftir jól“ - hvað sem það nú
merkir. Kannski að hækkandi sól kalli á suðrænni hætti.
Jónas notaði rímnahætti, einkum ferskeytlur, til léttúðugra skáldaleikja frem-
ur en að honum þætti taka því að nota formið til að búa til alvöru skáldskap
eða tjá sinn innri mann. Með því að gera vísurnar afkáralegar gerir hann þær
um leið á einhvern máta framandi - hann framandgerir íslensku rímnahættina
um leið og hann vísar hinum erlendu suðrænu háttum til öndvegis í íslenskum
skáldskap við hliðina á því sem tignarlegast hafði verið ort á íslenskri tungu.
Hann gerir útlensku hættina íslenska og íslensku hættina útlenska.
Það fer því vel á því að þegar hann virðist endurskoða afstöðu sína til
rímnaháttanna þá kemur það fram sem þýðing á erlendu ljóði.
Omögulegt er annað en að líta svo á að vísunum um Vorið góða grœnt og
hlýtt sé ætlað að vera þýðing á ljóði eftir Heine. Þeim er skipað í örk með
Heine-þýðingum hans þar sem hver og ein þýðing er merkt með rómversk-
um staf og hafa þessar vísur stafinn V.11 En þessar einföldu og indælu vísur
eru hins vegar nokkur ráðgáta og hafa vafist fyrir fræðimönnum. Yfirskrift
arkarinnar hjá Jónasi er „Smákvæði eptir Heine“ og til hliðar stendur „Neue
Gedichte. Hamb. 1844“: þeir Sveinn Yngvi Egilsson, Páll Valsson og Haukur
Hannesson, útgefendur ritsafns Jónasar telja sig ekki hafa fundið það kvæði
Heines sem hér sé þýtt en Matthías Johannessen telur hins vegar að hér sé
um að ræða ljóð um vorið í 5. kafla Neue Gedichte sem að vísu sé gerólíkt
vísum Jónasar.12
Við vitum hins vegar að hann yrkir þetta undir lok ævinnar, árið 1844
þegar honum virðast öll sund lokuð, heilsan er farin að gefa sig, drykkjan
hefur ágerst á sama tíma og félagarnir eru gengnir í bindindisfélag, náttúru-
fræðistörfunum miðar seint og Alþingi hefur ekki verið sett á Þingvöllum
heldur í Reykjavík, sem honum þykja stórfelld svik. Veturinn 1844 var svo
komið í lífi hans að hann var hættur að yrkja til að vekja þjóðina af doða
°g dáðleysi, og jafnvel hættur að vilja nota skáldgáfu sína til að skapa glæst
fordæmi um það hvernig best færi á því að yrkja, hvort heldur epísk ljóð eða
heimsádeilur. Og þó orti hann sem aldrei fyrr.13
Þennan vetur bregður svo við að Jónas tekur að nota „lágbraginn" ferskeytl-
ur til að búa til einlægan og tæran skáldskap en „hábraginn“ aftur á móti