Andvari - 01.01.2007, Blaðsíða 187

ANDVARI
FÁTÆKT OG ÓJÖFNUÐUR
185
11 Greinargóð lýsing er m. a. á kenningu Rawls í bók Þorsteins Gylfasonar, Réttlœti og ranglœti
(Heimskringla, Reykjavík 1998). Sjálfur notaði Nozick raunar ekki dæmið af Milton Fried-
man, heldur af kunnum körfuknattleiksmanni, Wilt Chamberlain, sem var 2,16 m á hæð.
12Fróðlegur kafli er um öfund í bók Rawls, 530.-541. bls.
13Fallegt fólk (karlar jafnt og konur) nýtur útlits síns í auknum tekjum, sjá m. a. fræga ritgerð,
Daniel S. Hamermesh og Jeff E. Biddle: „Beauty and the Labor Market," National Bureau
of Economic Research Paper W4518 (nóvember 1993). Ófrítt fólk reyndist skv. þeirri
rannsókn afla um 5-10% lægri tekna en fólk með venjulegt útlit, en það aflaði síðan um
3-8% lægri tekna en frítt fólk.
14Fróðlegar umræður urðu hér í sjónvarpssal 31. ágúst 1984, þegar Milton Friedman rökræddi
við þrjá íslenska jafnaðarmenn, en hann hafði komið hingað til lands til að halda fyrirlestur
í Háskóla íslands. Einn jafnaðarmaðurinn, Stefán Ólafsson, síðar prófessor, kvartaði undan
því, að innheimtur væri aðgangseyrir að fyrirlestri Friedmans, sem var daginn eftir. Hann
hefði sjálfur ekki efni á að greiða þennan aðgangseyri (1.200 kr. 1984, sem jafngildir um
sjö þúsund krónum í ársbyrjun 2007). Aðgangur hefði fram að þessu verið ókeypis að
fyrirlestrum f boði Háskólans. Friedman sagði, að auðvitað hefðu háskólafyrirlestrar fram
að þessu ekki verið ókeypis. En aðrir hefðu þá greitt kostnaðinn en þeir, sem sótt hefðu
fyrirlestrana, og hann teldi það ekki eðlilegt eða réttlátt.
15Friedrich A. von Hayek: „Miðju-moðið," fyrirlestur á Hótel Sögu 5. apríl 1980, m. a. pr.
í bókinni Lausnarorðid er frelsi. Hayek gerir grein fyrir þessari kenningu sinni í fjölda
bóka, m. a. Law, Legislation and Liberty, I.—III. b. (Routledge and Kegan Paul, London
1973-1979).
16 Um heimspekileg rök gegn kenningu Rawls sjá m. a. Robert Nozick: Anarchy, State, and
Utopia (Basic Books, New York 1974); John R. Lucas: On Justice (Clarendon Press, Oxford
1980); Antony Flew: The Politics of Procrustes (Temple Smith, London 1980). Sjá einnig
Hannes H. Gissurarson: Stjórnmálaheimspeki (Hið íslenska bókmenntafélag, Reykjavík
1999).
17 Sbr. F. A. Hayek: Law, Legislation, and Liberty, II. b. (Routledge and Kegan Paul, London
1976), 100. og 132. bls. Þetta var raunhæft dæmi í upphafi seinni heimsstyrjaldar, þegar
sumir gátu komið börnum sínum fyrir í hlutlausum löndum eða fjarri stríðinu, t. d. Svíþjóð
eða Kanada.
18Niðurstöður mælingarinnar eru tiltækar í bók, James Gwartney, Robert Lawson og William
Easterly: Economic Freedom of the World: 2006 Annual Report (The Fraser Institute,
Vancouver, B. C„ 2006), og á Netinu, http://www.freetheworld.com, þar sem nálgast má
allar tölur og forsendur. Þaðan eru tölur í 1. og 2. mynd.
19 Sjá State of Working America (Institute of Policy Studies, Washington D. C„ 2006), 8.
k„ http://www.stateofworkingamerica.org/swa06_ch08_international.pdf, sótt á Netið 2.
janúar 2007. Institute of Policy Studies er rannsóknastofnun vinstri manna í Bandaríkjun-
um. Línuriti í kaflanum er ætlað að sýna meiri ójöfnuð í Bandaríkjunum en Evrópulöndum,
en í rauninni sýnir það einmitt, að kjör verst setta hópsins (en hann er skilgreindur sem
þeir, sem staddir eru á miðju tekjubilinu í hópi 20% hinna tekjulægstu) eru alls ekki verri
í Bandaríkjunum, þótt síðan séu margir Bandaríkjamenn miklu ríkari en tíðkast í Evrópu.
20Sbr. Fredrik Bergström: EU versus USA (Timbro, Stockholm 2004); Olaf Gersemann:
Cowboy Capitalism: European Myths, American Reality (Cato Institute, Washington D. C.
2004); „America’s Poorest," Wall Street Journal 16. júní 2004; Bruce Bawer: „We are Rich.
You are Not. End of Story,“ New York Times 17. apríl 2005.
21 Sbr. Dinesh D’Souza: What's so Great About America (Regnery, Chicago 2002).
22 Sjá Mauricio Rojas: Sweden after the Swedish Model (Timbro, Stockholm 2005). Sjá
einnig (nokkrum árum áður) Þorvald Gylfason: „Introduction and Overview," The Swedish