Andvari - 01.01.2007, Page 182

180
HANNES HÓLMSTEINN GISSURARSON
ANDVARI
um, að nýjar tekjur höfðu orðið til í atvinnulífinu, einkum á fjármagnsmark-
aði. Sem fyrr segir eru bankar nú arðvænleg fyrirtæki, en báru áður lítil sem
engin opinber gjöld, og fjármagnstekjur voru áður hverfandi, en nú verulegar.
Þetta hvort tveggia eitt sér skapaði samtals um 30 milljarða króna aukatekjur
ríkissjóðs 2006.
í öðru lagi hefur auðvitað ekki ráðið neinum úrslitum um aukið hlutfall
skatttekna ríkissjóðs af landsframleiðslu í góðærinu, að skattbyrði tekjulægsta
hópsins hefur þyngst, enda munar sáralítið um hana (þar sem hann er einmitt
tekjulægsti hópurinn).29 Það er hins vegar rétt, að allir hópar greiða hærri
tekjuskatt, af því að skattleysismörk hafa ekki hækkað jafnmikið og tekjur.
En hvað er að því frá sjónarmiði jafnaðarmanna séð, að teygst hefur úr tekju-
skattsstofni auðugra manna og bjargálna niður á við (þeir taka fyrr að greiða
tekjuskatt af tekjum sínum en ella)? Og þetta skýrir ekki auknar skatttekjur
nema að litlu leyti, enda er munurinn á því, sem tekjuhærri hópar hefðu orðið
að greiða við hærri skattleysismörk, og því, sem þeir greiða nú, óverulegur.
I þriðja lagi hafa ráðstöfunartekjur tekjulægsta 10% hópsins eftir skatta
hækkað eins og allra annarra hópa, um 27% árin 1995-2004 eða 2,7% að
meðaltali á ári. I löndum O. E. C. D. hafa ráðstöfunartekjur sama hóps,
tekjulægstu 20%, hækkað eftir skatt um 1,8% að meðaltali á ári eða talsvert
minna, eins og sjá má á 7. mynd.30 Gagnrýnendur íslensku leiðarinnar kvarta
aðeins undan því, að ráðstöfunartekjur annarra hópa hafi aukist meira.
í fjórða lagi sýna tölur úr lífskjararannsókn Evrópusambandsins um árin
2003-2004, að fátækt (eða hætta á fátækt) er hér næstminnst í Evrópu (á eftir
Svíþjóð) og tekjuskipting einhver hin jafnasta. Arið 2004 var tekjuskipting
aðeins jafnari í Slóveníu, Danmörku og Svíþjóð, eins og sjá má á 8. mynd.31
Þeir gagnrýnendur íslensku leiðarinnar, sem héldu öðru fram, höfðu af vangá
tekið með söluhagnað af hlutabréfum og verðbréfum, þegar þeir reiknuðu út
fyrir Island svokallaða Gini-stuðla, sem eiga að mæla, hversu ójöfn tekjuskipt-
ing er. Hagnaður af því tagi er hvergi annars staðar tekinn með í tölum um
tekjuskiptingu.32 Þess vegna voru tölur þeirra rangar.33 En hvað segja tiltæk
gögn um ójöfnuð á íslandi? Á því máli eru ýmsar hliðar.
Aukinn jöfnuöur á íslandi
Tveir fremstu hugsuðir velferðarríkisins, þeir Hegel og Rawls, nálgast fátækt
og ójöfnuð úr annarri átt en þeir, sem einkum hafa gagnrýnt stjórnarstefn-
una á íslandi síðustu sextán árin. Þeir Hegel og Rawls höfðu áhyggjur af
fátæku fólki, hvor á sinn veg, en gagnrýnendur íslensku leiðarinnar virðast
hafa miklu meiri áhyggjur af ríku fólki.34 Þetta sést ef til vill best á því, að
áhyggjuefni hinna íslensku gagnrýnenda hefðu ekki orðið til, hefðu ekki