Menntamál - 01.04.1967, Blaðsíða 10
4
MENNTAMÁL
change“. Til skilnings þyrfti að rekja aðdragandann. Og
er þá litið á málin af sjónarhóli skólastarfsins — þó þess
gerðist ekki sérstaklega þörf; hvernig sem að væri farið,
yrði ailtaf að koma að hlutverki skólanna, svo mjög eru
þeir í brennipunkti þess sem gerist.
Fátt er það sem ekki hefur breytzt á undanförnum aldar-
helmingi: framleiðsluhættir þjóðfélagsins, framleiðni og
framleiðslugeta, markaðurinn og þarfirnar. Stoínanir þ:er,
sem samfélagið skipar sér í stjórnmálalega og félagslega til
að ráða ráðum sínum, hafa breytzt með, þótt hægar yrði.
Ein þeirra iiefur þó að mestu leyti staðið í stað: skólarnir,
— sem þó geyma lykilinn að breytiaflinu sjálfu. Breytt líf
samfélagsins, gerbreytt staða æskunnar innan félagsheild-
arinnar, hefur farið fram hjá þeim að mestu. Vandræðin,
ráðaleysið, sem einkennir samskipti skólaæskunnar og skól-
anna víðast hvar í dag, er ávöxtur þess mikla ókunnugleika,
sem milli þessara aðila ríkir: skólinn veit of lítið um sjálfan
sig, kennara sína, nemendur sína og samfélagið allt. Æskan,
háð þeim skilningi sem henni er kenndur í skólunum, stend-
ur utangátta og ráðvillt fyrir vikið, neydd til að ryðjast með
straumnum.
Kyrrstæðir skólar á breytingatíma tákna djúpar andstæður
milli þeirra aðila, sem hlut eiga að máli: þjóðfélagsins og
æsku þess; þjóðfélagsins og stofnana þess; kennaranna og
æskunnar; æskunnar og þekkingarinnar; æskunnar og hins
skipulega (institutionella) lífs heildarinnar.
Öldum saman hefur veröld föður og sonar verið að mestu
sama veröld. Af föður var hægt að læra tækni og vinnuat-
ferli; heimilishætti, uppeldi og aga af rnóður; og afar og
ömmur áttu sameiginleg gildismöt með barnabörnum sín-
um, er sýndu að þrjár kynslóðir lifðu að verulegu leyti í
samstæðum heimi. Á þessu gátu verið sveiflur, en borið
saman við staðfestuna, sem ríkti í heild, var um yfirborðs-
spennur að ræða milli kynslóða, og raunar tæpast fyrr en á