Menntamál - 01.04.1967, Blaðsíða 41

MENNTAMÁL
35
þetta er ræður heimur. Hið óræða er órætt sameiginlega fyr-
ir alla, sem lifa í þessum heimi, en það er sameiginlegur
skilningur á öllu torræði, eins og t. d. veðrum, huldufólki
og duldum öflum.
Hér á ekki að draga upp neina rómantíska mynd. Þetta
var afar erfiður heimur, og mjög mikið lagt á börn, þreyta,
vaneldi bæði til líkama og sálar. Eigi að síður var þetta sam-
felldur heimur og gagnsær. Allir þættir þessa heims byggð-
ust á hefð, sem hægt var að skilja og ekki varð dregin í efa.
Annað er Jrað, sem einkennir þennan fjölskylduheim:
hann er þriggja kynslóða heimur. Afar og ömmur, foreldrar
og börn eru saman á heimili. Biirn eru um leið barnabörn,
foreldrarnir eru börn og samtímis eru þeir afar og ömmur;
allt fer eftir Jrví frá hvaða stigi þriggja kynslóða fjölskyld-
unnar maður lítur á hina. Þessa er getið hér, vegna þess að
þriggja kynslóða veröld, sem er tengd í eitt og sama atferlis-
kerfi, getur ekki breyt/t nema mjög hægt. All hefðarinnar
er bundið hægfara sögulegri þróun í viðjum fjölskyldunnar.
Þetta óverkskipta fjölskylduþjóðfélag, þar sem framleiðsla
og neyzla var í sömu höndum og uppeldi barna í höndum
tveggja kynslóða, einkennist af því, að staðfesta á milli kyn-
slóða er meiri en breylingar á milli peirra. Þetta þjóðfélag
hrynur, Jregar framleiðsluhættir Ijreytast til verkskiptingar.
Á íslandi ríða þrjár byltingar, sem tekið hafa aldir í öðr-
um þjóðfélögum, yfir eina og sömu kynslóð eða tvær: iðn-
byltingin, borgarbyltingin og menntabyltingin. Uppeldi í
hinu gamla Jrjóðfélagi hafði ekki þurft á uppeldisfræðum
að halda, vegna Jress að allt uppeldi er beint og rætt og
verklegt. Börnin eru við vinnuna. Vinnan og samskipti við
vinnandi foreldra eru aðalstoð uppeldisins. Til viðbótar
kemur ef til vill ofurlítið bóklegt nám, í beinni samstöðu
við verkin, a. m. k. táknar bókin ekki utanfjölskylduheim;
kvöldvökurnar eru formlegt menningarverk fjölskyldunnar,
á sama hátt og bændaverkin eru framkvæmda- og fram-
leiðsltiverk heimilisins; engir skólar, engin verkskipti.