Menntamál - 01.04.1967, Blaðsíða 34

28
MENNTAMÁL
byrjum hana. Eitthvað gerist í huga ukkar, sem nær út
yi'ir augnablikið og skapar heild úr setningunni í samræmi
við hugsunina, sem við erum að hugsa. Þetta er eitthvert
hið torskildasta fyrirbæri í tungunni, og því sennilegt, að
maðurinn einn ráði yfir tungu í þeirri rnynd sem við þekkj-
um og neyðir til að fara fram úr augnablikinu. Af rann-
sóknum Bernsteins virðist þurfa að draga þá ályktun, að
maðurinn þurfi að læra og þroska þennan hæfileika sem
e. k. tækni snemma á ævinni, og það er einmitt þetta óafvit-
aða „nám“ í samskiptum og orðaskiptum við aðra, og þá
einkum foreldra, í frumbernsku, sem veldur skilnaði milli
stétta. Lágstéttarlrarnið hlýtur að tannfé formfasta og stað-
góða setningamola, sem síðan eru notaðir óbreyttir. Mið-
stéttarbarnið hefur lausa setningaskipun, sveigjanleik í
framsögn sinni og getur haldið áfram að áætla setninguna
og skipta um hætti og tíðir og frásagnarmáta, meðan það er
að tala; það lærir að beita hugsun sinni um leið og það
talar. Lágstéttarbarnið lærir aðeins að túlka með fösturn
táknum þá hugsun, sem mótuð er fyrir. Þetta skiptir miklu
máli. Miðstéttarbarnið, sem lærir að fara með tunguna á
þennan flókna hátt, lærir um leið að samhæfa reynslu og orð,
breyta reynslu í merkingu, á meðan það er að tala. Það lærir
að vinna úr reynslu sinni rökvisst með því að breyta ltenni í
orð og koma henni þannig á framfæri við aðra, svo að hún
verði prófuð og reynd í samskiptum við þá. Lágstéttarbarn-
ið fer með fastmótaðar og óhagganlegar merkingar í setn-
ingum sínum, setningarnar eru fyrirfram tilbúin mót und-
ir fyrirfram orðfestar merkingar.
Hvað leiðir af þessu? Skólinn notar tunguna sem höfuð-
verkfæri og uppeldistæki, til þess að koma börnum í skiln-
ing urn hlutina. Tungan, sem skólinn notar, er ræð tunga,
rökrænt mál, sem skýrir frá skilyrðum, orsökum, afleiðing-
um, en gerir ráð fyrir blæbrigðum í merkingu. Tungumál
skólans höfðar til röksemdafærslu, er byggist upp á ákveð-
inni notkun orða og orðasambanda. Skólinn beitir hinum