Menntamál - 01.04.1967, Blaðsíða 18

12
MENNTAMAL
Starfshættir 21. aldar munu sennilega einkennast at því,
að menn hafi ekki á hendi eitt ævistarf, lieldur skipti um
starísgrein tvisvar eða þrisvar á ævinni. Menn verða að
kunna að aðhæfa sig sífelldum breytingum lífsskilyrða og
starfa. Fólk verður að geta lœrt (frekar en kunnað) ævina á
enda, öðlazt nýja þekkingu alla sína daga; menn þurfa að
kunna að standast velferð og hagsæld meiri en hingað til
liefur þekkzt okkar á meðal, meiri frítíma en vinnu, en
einnig meira taugaálag en við getum gert okkur í liugar-
lund. Hvernig búum við unga fólkið undir það?
Ef við reynum að skilgreina menntakerfið eftir hlutverk-
um þeim, sem það á að gegna í samfélaginu, finnum við
okkur til furðu, að menntun er ekki nema minnsti hlut-
inn í tilgangi kerfisins. Menntakerfið á, félagslega séð, að
aðhæfa ungu kynslóðina heimi fullorðinna, kenna henni
mat og hátterni hinna fullorðnu, hegðun gagnvart þjóð-
félaginu í heild: ríkjandi siðu, önn og vinnu, skilning og
þekking sem sameiginleg frumskilyrði félagslegrar tilveru.
Því frumstæðara sem þjóðfélag er, því einfaldara og um
leið fastmótaðra og rígbundnara er þetta aðhæfingar- og
miðlunarkerfi; því flóknari og háþróaðri sem félagsleg til-
vera mannsins er orðin, því síður getur kerfi höfðað til
„náttúrulegra", „meðfæddra“ einkenna; því meira hlýtur
það að höfða til áunninna, menningarlegra eiginleika:
þekkingar, hugsunar og gagnrýni.
Nú er aðhæfing ungrar kynslóðar að heirni fullorðinna,
hvort sem um félagsleg verðmæti (siði, atliafnareglur, sam-
félagslögmál), þekkingu eða hagnýtar og fræðilegar kunn-
áttugreinar er að ræða, ávallt bundin því mati, sem þjóð-
félög gera sér um lífsháttu sína, og kallast menning og hefð.
Allt líf þjóðanna, og þar með allt mennta- og kennslukerfi,
liefur ávallt byggzt á hefð. Hefð þýðir, að breytingar frá
einni kynslóð til annarrar séu ávallt veigaminni og léttari
á metum en staðfestan milli kynslóðanna. Öll menntakerfi