Menntamál - 01.04.1967, Blaðsíða 88
82
MENNTAMÁL
einn snúa við og segja: sá sem þroskast nokknð við lestnr
kynnist mannlífinu og lærir að meta gildi bókmennta.
Hvaða leiðir eru færar að þessu marki?
Til þess að miða fram á við þarf að sjálfsögðu að forðast
þær keldur, sem eru á leiðinni og áður er á minnzt. Því má
ekki gleyma, að skáldskapur er í grundvallaratriðum ólíkur
fræðilegu iesefni, bæði um málnotkun og markmið. Við
samningu og lestur fræðirita, t. d. kennslubóka í landafræði,
sögu og náttúrufræði beinist athyglin að riikréttu sam-
hengi og staðreyndum. Málnotkun og stíll er í samræmi
við það. í skáldskap er aftur á rnóti miðlað áhrifum og
reynslu, og tjáningarmöguleikar tungunnar notaðir til að
vekja lesandann til þátttöku. Skáldverk er lesanda hvöt
til að nota reynslu sína og skilning, en ekki tilbúin útlistun,
sem lesandinn á að taka við og muna. Að sjálfsögðu þarf ekki
að skorta rökrétt samhengi og ljóst efni í skáldverkum, en
hin eiginlega sögn Jreirra, Jtað sem máli skiptir, er ekki Jressi
efnisþráður, heldur það sem býr bak við orðin, milli lín-
anna og skilningi á verkinu í heild og skírskotun þess. Þess
vegna skiptir öllu máli, að lestur skáldskapar með nemend-
um miðist ekki eingöngu við, að þeir tileinki sér efnis-
Jrráð. Getur þá virzt sem svo, að verkið fjalli um hina
ómerkustu eða furðulegustu hluti, sem engurn korna við.
Þetta verður jafn ljóst, hvort sem litið er á ævintýri eins
og „Gilitrutt“ eða smásögu eins og „Lilju“ eftir H.K.L.,
kvæði eins og „Sáuð J^ið hana systur mína“ eða „Passíu-
sálm nr. 51“.
Vikið var að orðskýringum áður í Jressari grein. Forðast
þarf að gera þær að sérstöku markmiði í bókmenntakennsl-
unni heldur líta á J:>ær sem nauðsynlega undirbúnings-
vinnu. Þegar til eru prentaðar orðskýringar, [)arí ekki að
fjalla um þær í kennslustundum frekar en verkast vill.
Onnur atriði engu þýðingarminni, er lúta og að undir-
búningsvinnu þurfa að fá rúm í kennslustundunum, vegna
þess að hvergi er um þau fjallað í skýringum eða kennslu-