Menntamál - 01.04.1967, Blaðsíða 14

8
MENNTAMÁL
iega skilgreindir hælileikar engu síður en erfðafræðilega.
l>ess vegna er samkeppnin aldrei fullkomin, og því síður
matið, sem lagt er á árangurinn. Því rneir gætir aðstöðu-
munar, sem efniviður samkeppninnar er félagslegri í eðli
sínu, en vart er það til, sem er félagslegra í eðli sínu en þær
hefðir tungu og talna, sem skólarnir geyma og gera að
keppnisgreinum. Skilvindan, er skilur milli hæfra og óhæfra
er því síður en svo hlutlaust tæki, sem skilur milli liópa eftir
eðlisgæðum þeirra, meðfæddum eða áunnum; lnin er sjálf
háð félagshefðum, sem valda því, að iramkvæmd aðskilnaðar-
ins verður vilhöll (biased) —: þeinr í hag, sem átt liafa aðild
að menntahefðum skóianna kynslóðum saman, en þeim í
óhag, sem ekki hafa notið sömu skilyrða og menntahvata
frá þjóðfélagsins og fjölskyldunnar hendi.
Um leið og skólakerfið er skilið sem réttlát, hlutlaus og
óbrigðul skilvinda milli stétta og starfsmöguleika, senr skip-
ar þegnum þjóðfélagsins í nám og störf, gefur auga leið, að
það er eitt nrikilsverðasta franrleiðsluaflið. Skilningur á þess-
ari hlið málsins hefur ekki vaxið fyrr en um miðja þessa
öld. Svo lengi sem framleiðslukerfið hefur undan, verður
ekki gagnrýni á kerfinu, sem framleiðir framleiðsluöflin.
En að sama skapi og framleiðslukerfið sjálft krtfst meiri
gæða, betri tækni, dýpri þekkingar framleiðsluaflanna til
framvindu sinnar, hefur orðið ljósara, að skilvinduhlut-
verk skólans í stéttasamfélagi raskar framleiðni hans fram
yfir réttlætanlegan tilkostnað. Með öðrum orðum: þjóð-
félag sem byggist á æ öflugra, notabetra og afkastameira
framleiðslukerfi til að sinna æ flóknari og kröfuhærri
neyzlumarkaði með æ stórvirkari og kostnaðarmeiri tækjum
(þekkingu, tækni, skipulagi), getur ekki látið sér nægja
jafn frumstætt tæki og skilvindu til að skipuleggja fram-
leiðsluöflin. Farið var að beita vísindalegum aðferðum við
rannsóknir á hlutverki menntanna i hag- og félagskerfum
nútímaþjóðfélaga annars vegar og á virkni skólanna, þ. e.
vinnuaðferðum og afköstum þeirra innbyrðis, hinsvegar.