Menntamál - 01.04.1967, Blaðsíða 91

MENNTAMÁL
85
skap, þannig setur og aldur verksins viss takmörk reynslu
og skilningi lesandans. Fyrnt mál, framandi umhverfi og
lífsviðhorf í skáldverki setja vissar hindranir á leið þess
lesara, sem ekki kann á þeim fnll skil. Slíkar hindranir
hljóta ai: eðlilegum ástæðum að verða tiltölulega meiri
í verkum frá fyrri öldum. Auðvitað hlýtur það að verða
eitt af hlutverkum bókmenntakennslunnar að halda opn-
um leiðum fyrir vaxandi kynslóð að fornhókmenntunum
og öðrum gildum verkum horfinna alda. Sérstakt puð með
skýringar orða, þjóðhátta og sögulegra atriða ætti þó ekki
að verða höfuðviðfangsefnið. ()f mikil áherzla á að kynna
nemendum eldri hókmenntir getur haft Jrá hættu í för með
sér, að Jjær verði Joeim mælikvarði á, livað sé gott og gilt í
skáldskap bæði varðandi form og inntak. „Er þetta ljóð?“
spyrja nemendur, sem ekki hafa kynnzt öðru en hefðbundn-
um kveðskap, ef jæim er sýnt nútímaljóð. Óþarfir múrar
geta Jrannig hlaðizt upp milli ungu kynslóðarinnar og sam-
tímaverka. Raunar eru fjölmörg rök, er að því hníga, að
nauðsyn reki til, að meira sé um nútímaskáldskap1 fjallað
I) Nútímaljóð og nútímaskáldskapur eru liugtök, sem erfitt cr að
skilgreina. Sigfús Daðason kemst svo að orði í grein sinni: Til
varnar skáldskapnum í Timariti Máls og menningar 3. li. 1952: „Það
má samt ekki gleyma Jjví þcgar talað er um nútímastefnu í skáld-
skap að sú stefna er ekki stefna á sama hátt og t. d. rómantiská
stefnan. Það væri kannski nær að tala um hana sem viðleitni sem
beinist að sömu markmiðum í ýmsum höfuðatriðum. — — —. Bein
túlkun sannrar reynslu, j)að er nútímaskáldskapur, Jiað cr ]>etta
lítt tempraða óp. Vantraust á formi, vantraust á máli, vantraust á
orðum, krafan um að skáldið liafi svo að segja lifað hvert orð áður
en það er sett á pappírinn: það er vinnuaðferðin. Á 19. öld höfðu
mörg skáld mjög ólíka vinnuaðferð, Jjcss var varla krafizt, að þau
hugsuðu það sem þau skrifuðu, nú er þess krafizt að skáld lifi J>að
sem það skrifar; líf og skáldskapur eru eitt.
Einar Bragi og Jón Óskar komast svo að orði um nútímaljóð í for-
mála bókarinnar „Erlend nútímaljóð" (Heimskringla 1958) „Þó að
hina nýju strauma hafi borið að úr ýntsri átt, hafa þeir í höfuðdrátt-
um stefnt að einu marki: landnámi nýrra svæða mannlegs vitundar-