Menntamál - 01.04.1967, Blaðsíða 44
38
MBNNTAMÁL
hafa um aldaraðir endurtekið það, sem þeir lifðu í bernsku
sinni, og álitið réttilega, að það væri uppeldi, sem þeir
miðluðu börnum sínum. En úr því þetta uppeldi fór að
mestu fram án orða, hvernig á þá að ala upp með orðum
og atferli við gjörsamlega nýja skipan rnála? Það er tilgáta
mín, að þetta sé félagslegt og sálfræðilegt aðalvandamál upp-
eldis á íslandi. Börn fá oft ekki að læra hjá foreldrum sín-
um jrað, sem þarf til þess að Jrau verði fullorðin. Verka-
skipting milli heimila og skóla er víða ófullkomin. Óhjá-
kvæmilegt ógagnsæi borgar- og iðnþjóðfélagsins skellur yfir
með tvöföldu afli hér: Feðurnir eru ekki aðeins við störf
sín utan heimilis eins og annarsstaðar, heldur vinna Jreir
oft annars staðar á kvöldin. Þeir byggja hús sín á kvöldin,
Jreir koma ekki heim fyrr en seint og um síðir, þeir eru
horfnir af sjónarsviði barnanna. Mæðurnar vinna eins og
feðurnir sín borgaralegu störf. Oft valda rnörg börn of-
Jrreytu mæðranna. Það vinn§t ekki tími til allra þeirra af-
skipta, sem barninu eru nauðsyn, undir hinu mikla og sér-
staka álagi, er hvílir á hinu íslenzka þjóðfélagi, sem á enga
aðra leið færa en byggja upp nútímaþjóðfélag á skömmum
tíma. Því eru allir önnum kafnir á íslandi við að skapa tvö-
föld verðmæti: verðmæti til að lifa af og verðmæti fyrir frarn-
tíðina, miklu meira en aðrar þjóðir.
En þetta kemur einkar hart niður á börnum þessa þjóð-
iélags. Það mætti segja mér, að óvíða séu til eins mörg af-
skipt börn og á íslandi, Jrrátt fyrir líkamshreysti og vel-
gengni. Börn á íslandi eru uppeldislega svo afskipt, að Jrau
ráða lífi sínu sjálf. Ég þykist hafa gert nokkra grein fyrir
því hér að framan, hvaða orsakir ráða þessu. Oft er Jretta
afskiptaleysi kallað frelsi. En sá er galli á gjöf Njarðar, að
Jretta afskiptaleysisfrelsi sviptir börnin tækifærum til að
læra fullorðinna manna hlutverk í samskiptum við Jrá.
Foreldrarnir vita það oft ekki, vegna þess að þeir hafa
alizt upp í því staðfestuþjóðfélagi, sem ekki þurfti uppeldis
við. Afskiptaleysi er orðlaust uppeldi. En nú þarf að ala upp