Iðunn : nýr flokkur - 01.01.1928, Blaðsíða 24

18
Flóttinn.
IDUNN
og var á upplausnartímum Napoleons-styrjaldanna, er
Schopenhauer varð hin heimspekilega rödd tíðarandans.
Menn kryfja látlaust menninguna og líf vort til mergjar
og spyrja: hvar eru verðmætin? Þeir hafa séð miljónir
verða að þrælum, lifum kastað á glæ og glatað í hams-
leysi auðæfaleitarinnar, einstaklingseðlið og persónuleik-
inn þurkast út i andlausri vinnu, og svo lýstur öllu
saman í viðurstygð eyðingarinnar, er tíu miljónir æsku-
manna Norðurálfunnar og Ameríku eru drepnar me&
galdravélum, er vísindin — skart og blómi menningar-
innar — hafa lagt æðisgengnum mönnum í hendur.
Vissulega eru sárin nægilega víða — sum flakandi og
önnur falin undir þunnu skæni — til þess að ástæða
sé til þess að horfa óttablandinn til framtíðarinnar og
bera kvíðboga fyrir mætti menningarinnar, til þess að
finna fótum mannanna forráð. En það má snúast við
vandamálunum með tvennu móti.
Annar vegurinn er að segja skilið við menninguna
með kostum hennar og göllum. Einhverra hluta vegna
hefir svo skipast, að margir Islendingar virðast telja
þann kost fýsilegan. A annan veg verður t. d. naumast
skýrt það dálæti, sem skáld eins og Knut Hamsun hefir
orðið fyrir hjá miklum fjölda manna. Eg hefi veitt því
athygli, að hans er oftar minst á prenti á íslandi, heldur
en ef til vill nokkurs annars erlends rithöfundar. Og
bók hans Markens Gröde hafa menn talið fagnaðarboð-
skap. Nú er það vitaskuld, að Hamsun er óvenjulega
heillandi og töfrandi listamaður. Stíll hans er áfengur
og skapsmunir hans og flughraði hugsunarinnar gerir
lesandanum erfitt með alt viðnám. En Markens Gröde
er rituð af manni, sem hefir öslað í gegnum lífið, leitað
að verðmætum þess og ekki fundið í menningarheim-
inum. Og þá grípur hann til hins gamla, rómantiska