Iðunn : nýr flokkur - 01.01.1928, Síða 69

IÐUNN
Alþýðan og baekurnar.
63-
þessu líkt hefir þekst hér á landi. Menning og mann-
virðing hafa verið hér jafnari. Víst mun það svo er-
lendis, að »lærðu mennirnir*, mentamennirnir, munu
víðast hvar einir um að rita, og meginhluti alþýðunnar
les fátt eitt af hinu bezta úr bókmentum þjóðar sinnar.
Eg hefi einhversstaðar séð þess getið, sem dæmi mik-
illar og óvenjulegrar menningar norskra bænda, að þeir
læsu sögur Björnsons.
Munu þeir Byron og Shakespeare, Goethe og
Schiller vera nokkuð sviplíkt kunnir alþýðunni ensku
og þýzku sem þeir ]ónas og Matthías íslendingum?
Flestir fulltíða sveitamenn eru nákunnugir öllu hinu
bezta í bókmentum okkar, að fornu og nýju. Margir
bændur kunnu Njólu á sinni tíð. Munu þýzku bænd-
urnir hafa fylgst eins með ritum Schopenhauers, eða
annara þýzkra heimspekinga?
En alþýðumenn hafa ekki að eins lesið, heldur og
ritað margt snildar vel. Nægir þar að benda á Þorgils
Gjallanda og Kristínu Sigfúsdóttur. Eg tek þau sem
dæmi, en mörg eru slík á öllum öldum.
Nú dettur mér ekki í hug að ætla, að rit erlendra
stórskálda, eins og t. d. Goethes eða Ðyrons, séu jafn-
auðveld alþýðu sem kvæði ]ónasar og sögur ]óns Thor-
oddsens. En hví hafa íslenzkir höfundar á öllum öldum
verið svo auðveldir alþýðu? Vegna þess, að hér hefir
öllum verið Ijóst, að alt það, sem vel átti að segja,
varð að vera alþýðlega sagt. Hér voru og eru engar
»efstu hundrað þúsundir«, heldur varð í fámenninu að
rita fyrir alla. Framtíð okkar bókmenta er vonlaus,
nema alþýðan öll taki lifandi þátt í bókmentastarfsem-
inni, lesi bækurnar, dæmi þær og riti eins og verið-
hefir.
Margir erlendir vinir okkar hafa undrast hve miklar